PlusAchtergrond
Opheffen coronaregels onderwijs volgens experts prematuur: ‘Nu daag je het virus maximaal uit’
Maandag gaan de scholen in de regio Amsterdam weer open en een week later volgt het hoger onderwijs. Het OMT pleitte daarbij voor meer maatregelen dan het kabinet nodig vindt. ‘Waarom niet open in oktober? Nu daag je het virus maximaal uit.’
Moet het onderwijs wel open?
Het hangt ervan af aan wie je het vraagt. Veel scholieren en studenten zijn er blij mee, want fysiek onderwijs is doorgaans inspirerender dan online onderwijs. Ook de meeste ouders zullen het openen van de scholen toejuichen.
Het OMT wilde echter strengere maatregelen dan het kabinet neemt. Zo vervalt nu ook op het hoger onderwijs de anderhalve meter afstand, terwijl het OMT daarmee wilde wachten tot eind september. Dan zijn namelijk alle jongvolwassenen in de gelegenheid geweest om zich te laten vaccineren en heeft het lichaam voldoende tijd gehad om de immuniteit op te bouwen.
Viroloog en OMT-lid Menno de Jong (Amsterdam UMC) kan echter ‘goed leven’ met het besluit. Het kabinet heeft namelijk niet alle maatregelen in het onderwijs afgeschaft. Zo zijn buiten de klaslokalen en collegezalen mondkapjes verplicht, geldt een groepsgrootte van 75 studenten per ruimte en worden zelftests ingezet.
Wat De Jong ook bevalt: het kabinet schaalt de maatregelen in bijvoorbeeld de nachthoreca niet tegelijkertijd af; het gaat in fases nu. Eind juni ging de hele samenleving abrupter open, met de beroemde discopiek in besmettingen tot gevolg. “Nu blijven bijvoorbeeld nachtclubs gesloten, hoe vervelend ook,” zegt De Jong. “Maar dat het kabinet de voorrang geeft aan scholen en hiervan de effecten afwacht, is verstandig.”
Waarom volgt het kabinet het OMT-advies niet?
Omdat de bewindslieden het belang van ‘normaal’ onderwijs zwaarder laten wegen dan maximale controle over het virus. “Dat is onverstandig,” zegt antropoloog Ginny Mooy, lid van het kritische RedTeam. “Het is nog te vroeg, zoals ook het OMT stelt. Wachten tot oktober scheelt vier weken. Waarom gaat bijvoorbeeld het onderwijs tot oktober niet alleen open voor gevaccineerden, terwijl anderen online aanschuiven? Nu daag je het virus in het onderwijs maximaal uit.”
Volgens Mooy leidt de ‘premature opening’ tot een verkeerd signaal. “Als antropoloog richt ik me tijdens de pandemie op het menselijke gedrag. Het is naïef om te denken dat scholieren en studenten zich keurig aan de voorschriften houden. Het is toch niet te rijmen dat ze thuis niet meer dan acht personen mogen ontvangen, terwijl ze wel in een vol klaslokaal zitten? Zo zet je een gedragsspiraal in werking die zorgt voor een snellere virustransmissie.”
Mooy vreest dat het virus via scholieren en studenten terechtkomt bij bijvoorbeeld ongevaccineerden, die een zwaar beroep op de zorg doen. Dat kan dan weer tot strengere maatregelen leiden.
Wat betekent het openen van het onderwijs volgens het RIVM voor de virustransmissie?
“Er zullen uitbraken op scholen komen,” beaamt epidemioloog Susan van den Hof (RIVM). “Hoe groot en talrijk die zijn, dat is heel moeilijk te voorspellen. Of die uitbraken leiden tot een grote toename van besmettingen onder andere groepen in de samenleving, is ook heel lastig in te schatten.”
Onzekere factoren zijn bijvoorbeeld: hoe hoog wordt de vaccinatiegraad uiteindelijk onder scholieren en studenten? Houden ze zich aan de maatregelen? Hoe goed beschermen de vaccins tegen virustransmissie en ernstige ziekte? Wat zal het gevolg zijn van de herfst en winter, een periode waarin luchtwegvirussen zoals corona zich sneller verspreiden dan in de lente en zomer?
Welk gevolg hebben versoepelingen zoals het openen van het onderwijs voor de samenleving?
In het OMT-advies wordt rekening gehouden met een najaarsgolf die vooral mensen zal treffen die niet zijn gevaccineerd of die geen natuurlijke immuniteit hebben opgebouwd door een infectie; meer dan 1,8 miljoen in totaal. Dat kan leiden 16.000-22.000 ziekenhuisopnamen en 2200-3400 ic-opnamen.
“Als die patiënten zich allemaal tegelijkertijd melden, houden de ziekenhuizen het niet,” zegt RIVM-epidemioloog Van den Hof. “Het lijkt onwaarschijnlijk dat er een hele steile piek komt, maar welke maatregelen eventueel nodig zijn om die piek uit te smeren is onduidelijk. We moeten eerst afwachten wat er in september gebeurt, na opening van het onderwijs.”
De middelbare scholen in Nederland openen niet tegelijkertijd. In de regio Noord – waaronder Amsterdam – begint het schooljaar op 23 augustus, maar in Midden (30 augustus) en Zuid (6 september) is dat later
Gevaccineerde scholieren
Middelbare scholen starten maandag grotendeels zoals ze voor de zomervakantie eindigden. Mondkapjes moeten in de gangen op en de anderhalve meter afstand tussen docent en leerling blijft. Een verschil: veel leerkrachten zijn gevaccineerd en voor kinderen van 12 tot en met 17 jaar bestaat sinds begin juli ook die mogelijkheid. Volgens GGD Amsterdam staat de opkomst in die leeftijdscategorie inmiddels op 38 procent. Maar dit is nog de beginfase, zegt een woordvoerder. Concrete plannen voor extra voorlichting zijn er dan ook nog niet. De VO-raad gaat ervan uit dat het aantal vaccinaties blijft stijgen als mensen terug zijn van vakantie.
Voor scholen is het nu afwachten. “Veel leerlingen waren op vakantie in Marokko, Spanje, Italië,” zegt Wendelien Hoedemaker van het Calandlyceum in Nieuw-West. “Mogelijk moeten daardoor meer kinderen in quarantaine en kunnen we niet gewoon starten.” Sommigen zijn er door al het vaccineren geruster op. “Het creëert meer veiligheid dan voor de zomer,” aldus Jurriën Overvoorde van het Over-Y College in Noord.
Hoeveel van hun leerlingen zich (hebben) laten vaccineren is voor schooldirecteuren onduidelijk. Scholieren hoeven over hun vaccinatiekeuze geen uitspraak te doen. Wel zal het thema op scholen onderwerp van een niet altijd gemakkelijk gesprek zijn. “Maar we zijn docenten, dus we kunnen hier wel een gesprek over voeren,” zegt Tom van Veen van Het Amsterdams Lyceum in Zuid.
Over het algemeen klinkt: hoe meer vaccinaties, hoe beter. Onder meer vanwege een gevoel van veiligheid en de continuïteit van de fysieke lessen. Volledig gevaccineerde leerlingen en medewerkers hoeven bij een besmetting op school niet meer in quarantaine. De hoop bestaat dat verdere versoepelingen vanaf 20 september, het moment dat ook alle leerlingen die willen gevaccineerd kunnen zijn, mogelijk zijn.
Laura Obdeijn
