Open dag bij tbs-kliniek in Oost: ‘Achter het delict zit een mens met een verhaal’

Bij binnenkomst zijn er geen detectiepoortjes, voor de ramen zitten geen tralies. Wel is voor elke deur een pasje nodig en opent de volgende deur pas als de vorige is gesloten. Bezoekers, variërend van familieleden van een medewerker tot een gezin dat ‘elke twee jaar naar de open dag van een andere kliniek gaat’, krijgen een appelgebakje in de kantine. Ze zijn gemaakt door cliënten, net als de groene, blauwe en gele kussens op de hoekbank.

In de ochtend zijn zo’n zestig bezoekers uitgenodigd bij Inforsa, de tbs-kliniek in Amsterdam-Oost. Hier worden 34 mensen met een tbs-maatregel behandeld. Daarnaast zijn er ook mensen met een lichtere straf, zoals veelplegers, en zeer moeilijk te behandelen patiënten die geen misdaad hebben gepleegd.

Normaal gesproken zijn de open dagen van TBS Nederland om het jaar. Door corona is het zaterdag de eerste keer sinds 2018.

Hoge muren

Volgens directeur Marc Boevink krijgen mensen The Silence of the lambs-achtige beelden bij het noemen van die drie letters: tbs. Ja, het zijn mensen die iets op hun kerfstok hebben, want de maatregel wordt alleen opgelegd bij ernstige delicten. Ook moet, in tegenstelling tot bij ‘gewone’ gevangenisstraf, sprake zijn van een mentale aandoening of gebrekkige ontwikkeling, waardoor de recidivekans groter is. Bij Inforsa worden voornamelijk tbs-gestelden behandeld die een misdaad begingen vanuit een psychose.

Onder meer de sluisdeuren en alle walkietalkies bij de receptie, waarmee medewerkers contact houden met elkaar, herinneren de bezoeker er aan dat Inforsa een gesloten inrichting is – net als een gevangenis.

Maar het stigma van ‘gevaarlijke gekken’ klopt niet volgens Boevink. “Dit zijn niet alleen maar enge mensen. Achter het delict zit een mens met een verhaal, die ook wat toe te voegen heeft.” Om die reden laat de kliniek graag zien wat er achter die hoge muren gebeurt.

Zo is er geen luchtuurtje, maar mogen tbs-gestelden rondlopen, afspreken of sporten in de binnentuin wanneer ze willen. Er is wat achterstallig onderhoud, maar ze kunnen er basketballen, voetballen en tafeltennissen, of zitten op het schommelbankje van twijfelaarformaat.

Luisteren naar de baas

Volgens Boevink gaat tbs vanaf dag één over resocialisatie: de terugkeer naar de samenleving. “Het van waarde zijn voor een ander, dat is heel belangrijk.” Daarom zijn er, naast de therapieën, volop mogelijkheden voor cliënten om vaardigheden te ontwikkelen waar ze buiten de muren ook wat aan hebben.

Zo is er een keuken, waar het naar gebakken broodjes en pesto ruikt, een creatief lokaal en een ruimte waarin resthout wordt omgetoverd tot bankjes en kratjes. “Ze krijgen 2,50 euro voor een uur werken in zo’n ruimte,” zegt de begeleider van de houtruimte. “Daarmee kunnen ze leren sparen. Maar het gaat ook over leren om op tijd komen, luisteren naar de baas en samenwerken. Dingen die je moet kunnen om te leven als iedereen.”

Achterin de tuin is de fietsenwerkplaats. In het schuurtje kunnen vier cliënten sleutelen aan gedoneerde fietswrakken, die vervolgens worden verkocht in een kringloopwinkel in Amsterdam-Noord. Met de opbrengst kopen ze nieuwe onderdelen.

Mozaïekwerk

De begeleidster van het creatieve lokaal is blij als er lekke banden zijn. Zo hebben cliënten onder haar leiding al krukjes en tassen van het rubber gemaakt. Maar ze is van alle creatieve markten thuis. Zo hielp ze de appelgebakjes maken en heeft ze een jonge vrouwelijke cliënt geholpen om een blouse te maken. De jonge vrouw draagt de blouse, met bladmuziekpatroon, trots. Er was nog stof over, daarmee heeft ze een kussen gemaakt met silhouetten van katten erop.

Links van haar zit een mannelijke cliënt die met een tang tegeltjes kapot knipt. De stukjes lijmt hij secuur op zijn mozaïekwerk. Pas in de kliniek kwam hij erachter dat hij dat leuk vond. Naast hem ligt een tegeltje, met de tekst ‘Op je bek gaan is niet erg, blijven liggen wel’. Achter hem staat zijn eerste werk: een oranje vos tegen een zwarte achtergrond.

Aanpoten

“Ik zou die zo mee willen nemen,” zegt bezoekster Lotje Mulder (24). Ze studeert criminologie en wil later graag in een tbs-kliniek werken. “Ik wist dat het niet zo kil was als in Amerikaanse gevangenissen, maar ik had niet verwacht dat het een soort groepsaccommodatie met lokalen was.”

Boevinks doel van de open dag lijkt geslaagd. “We willen het beeld van de tbs vooral nuanceren, wat we hier bovenal doen is behandelen. Het is voor cliënten ook aanpoten, anders komen ze hier nooit meer weg.”