Op Strandeiland wordt meer dan de helft van alle straten vernoemd naar een vrouw

Gabriel García Márquez, George Orwell, Franz Kafka en Keith Haring zijn er nog net tussendoor geglipt, maar verder zijn het vooral heel veel vrouwelijke kunstenaars, schrijvers en wetenschappers die een straat naar zich vernoemd krijgen op het toekomstige Strandeiland. Meer dan de helft van de ruim zeventig straten op de nieuwe uitbreiding van IJburg heeft straks een vrouwelijke naamgever.

Daarmee geeft de vorig jaar aangetreden adviescommissie op niet mis te verstane wijze gehoor aan de wens van het stadsbestuur om meer variatie en diversiteit te brengen in de Amsterdamse stratengids. In 2020 turfde een onderzoekscommissie in opdracht van de gemeente het aantal vrouwen onder de 2400 naar personen vernoemde straten in de stad. Dat leverde toen een schamele 13 procent van het totaal op.

Op Strandeiland begint de ommekeer — en voor veel mensen mogelijk ook een ontdekkingstocht langs de ongebaande paden van de beeldende kunst, de wetenschap en de literatuur. Doris Lessing, Toni Morrison, Maya Angelou en Susan Sontag zijn natuurlijk bekend, maar de Nigeriaanse schrijfster Flora Nwapa, de Amerikaanse dichter Frances Harper en de Palestijnse essayist May Ziadeh liggen niet in de kiosk op het station.

Ook de wetenschappers verdienen een naambordje met een toelichting. Mary Anning? De Britse paleontoloog die de Plesiosaurus ontdekte. Ada Lovelace? De Britse ontwerper van het eerste computerprogramma. Vera Rubin? De Amerikaanse astronoom die onderzoek deed naar de rotatiesnelheden van sterrenstelsels. Haar landgenoot Rosalind Franklin deed baanbrekend onderzoek naar de structuur van dna.

Inhaalslag

Is hier sprake van een inhaalslag? Absoluut, zegt Annemarie de Wildt namens de adviescommissie. “Voor straatnamen geldt hetzelfde als voor standbeelden: er is behoefte aan meer diversiteit. Met beelden gaat dat langzaam, met de straatnamen kunnen we nu in één keer een flinke klap maken, met dank natuurlijk aan de komst van een hele nieuwe wijk. Dat schiet lekker op.”

Er moest wel worden gezocht naar voldoende geschikte kandidaten. De Wildt: “We wilden graag over de grens kijken. Dat hoort ook bij het thema Amsterdam wereldstad. Alleen loop je bij bij voorbeeld de schrijvers, filosofen en kunstenaars uit Azië aan tegen het probleem van de schrijfbaarheid en de uitspreekbaarheid. Er mag ook geen verwarring ontstaan, zodat de ambulance naar de verkeerde straat rijdt.”

De straatnamencommissie heeft bij de inhaalslag niet alleen gekeken naar het geslacht van de naamgever, maar ook naar de culturele achtergrond. Ook dat was een uitdrukkelijke wens van het stadsbestuur. Dat opende de deur van Strandeiland voor onder anderen de Guyanese historicus Walter Rodney, de Afro-Amerikaanse bioloog Ernest Just, de Indiase schrijver Rabindranath Tagore en zijn Turkse collega Nazim Hikmet.

Het is alles bij elkaar een bont en uitgelezen internationaal gezelschap, met hier en daar een spaarzame Amsterdamse of Nederlandse link. De Surinaamse beeldend kunstenaar Erwin de Vries bijvoorbeeld, bekend van zijn monument in het Oosterpark voor de afschaffing van de slavernij. De Surinaamse rechtsgeleerde Jnan Adhin woonde lang in Leiden en kunsthistoricus Gloria Leurs studeerde in Amsterdam voor zij directeur werd van het Surinaams Museum.

Voor de variatie worden de straten in het westelijke deel van de Pampusbuurt naar beroemde stranden in de wereld vernoemd. Daar kunnen zonaanbidders straks een woning kopen of huren aan de Copacabana, de Grote Knip, Tulum of Bondi. Of beter nog: in de tuin van het huis aan Waikiki onder de parasol een boek lezen van Bessie Head, de invloedrijkste schrijver van Botswana.