Onderzoek: 40 procent Amsterdammers met laag inkomen zegt minder te eten wegens geldgebrek

Veertig procent van de Amsterdammers met een laag inkomen zegt minder te eten of geregeld een maaltijd over te slaan omdat er niet genoeg geld is voor eten. Gevreesd wordt dat honderdduizend Amsterdammers niet genoeg geld hebben om zich gezonde voeding te veroorloven.

De dienst Onderzoek en Statistiek (O&S) heeft in opdracht van de GGD Amsterdam een verkennend onderzoek uitgevoerd naar de betaalbaarheid van gezonde voeding. Het is de eerste keer dat de relatie tussen besteedbaar inkomen en de toegankelijkheid van gezonde voeding in Amsterdam is onderzocht. De onderzoekers keken daarbij naar CBS-data en deden een enquête onder 528 Amsterdammers.

Het onderzoek werd in mei en juni 2022 gedaan. Daarna zijn de prijzen van voeding alleen maar verder gestegen, dus de onderzoekers houden er rekening mee dat deze uitkomsten nog ‘te rooskleurig’ zijn.

Uit het onderzoek komt het beeld naar voren dat veel Amsterdammers wel gezonder willen eten, maar zich dat niet kunnen permitteren. Acht op de tien ondervraagden met een laag inkomen stellen dat ze gezonder zouden eten als ze daar het geld voor hadden.

Schaal van probleem valt op

Vooral de omvang van het probleem sprong er voor de onderzoekers uit. Uit analyse van de CBS-gegevens blijkt dat er circa 100.000 Amsterdammers in zo’n kwetsbare positie zitten, dat ze zich waarschijnlijk niet structureel een gezonde maaltijd kunnen veroorloven – één op de negen Amsterdammers dus. “We hadden voor het onderzoek weinig beeld van de omvang en voor wie dit een probleem is,” zegt opdrachtgevend onderzoeker van de GGD, Annelies van Loon. Bij de meest kwetsbare groep springen ouderen, eenoudergezinnen en grote gezinnen eruit. Zuidoost, Noord en Nieuw-West zijn de stadsdelen waar de meeste mensen financieel klem zitten.

De onderzoekers hebben in de CBS-data gekeken naar factoren als inkomen en gezondheidskosten. Vervolgens is bekeken of er genoeg geld overblijft voor gezonde voeding. Daarbij is uitgegaan van een berekening van het Nibud. Dat stelde in de zomer dat een volwassene gemiddeld 7,08 euro per dag nodig heeft voor drie gezonde maaltijden en tussendoortjes per dag. Voor kinderen tot dertien jaar is dit bedrag 4,24 euro.

Niet alleen uit de CBS-cijfers, maar óók uit de enquête van O&S komt het beeld naar voren dat veel Amsterdammers zich geen gezonde voeding kunnen veroorloven. Van de Amsterdammers met een laag inkomen geeft 40 procent aan minder te eten of een maaltijd over te slaan omdat er niet genoeg geld is voor eten. Van het totale aantal ondervraagden geeft 18 procent aan onvoldoende toegang te hebben tot ‘het eten dat nodig is’. Bij Amsterdammers met een laag inkomen is dat zelfs bijna de helft.

Makkelijk klaar te maken

Opvallend bij de vijf belangrijkste redenen bij het kiezen en kopen van voedselproducten is dat ‘betaalbaarheid’ er met kop en schouders boven uitsteekt. Op de tweede plek staat ‘goed voor de gezondheid’ – ook dat geldt voor zowel de Amsterdammers met een laag inkomen als voor het totale gemiddelde.

Pas bij de derde belangrijkste reden scheiden de wegen. Voor mensen met lage inkomens is het belangrijker dat het ‘makkelijk is om klaar te maken’, dan dat het ‘lekker’ is – de derde belangrijkste reden voor het gemiddelde.

Wethouder Publieke Gezondheid en Preventie Shula Rijxman noemt het schrijnend dat zo’n grote groep Amsterdammers zich geen gezond voedsel kan veroorloven. “Gezond voedsel moet voor iedereen toegankelijk en betaalbaar zijn.” Rijxman zegt zich daar nu ook al sterk voor te maken. Landelijk belooft ze zich hard maken voor de snelle invoering van de in het regeerakkoord genoemde suikerbelasting en btw-verlaging op groente en fruit.

Onlangs presenteerde Rijxman het programma Gezond Leven Makkelijker Maken, dat mensen met een laag inkomen moet helpen bij het kopen en bereiden van gezonde voeding. In februari begint de GGD Amsterdam met het vervolgonderzoek naar de toegankelijkheid van voeding.