Nieuwe vrouwenrechtswinkel in Amsterdam-Noord: ‘Ik wil scheiden, maar hoe doe je dat?’

Helemaal achter in de bibliotheek van de Banne, nog voorbij de kinderboeken en de computermonitoren, zit de spiksplinternieuwe Vrouwenrechtswinkel van Amsterdam-Noord, die al zo’n twee weken open is, maar vrijdag pas officieel wordt geopend. In de buurt worden al wel flyers uitgedeeld, maar de toeloop moet duidelijk nog op gang komen. Het is er rustig. Aan een grote tafel buigen juridisch adviseurs Sabine Leijs en Babiche Bekink zich over hun laptop. Ze hebben zojuist het verhaal aangehoord van een vrouw die in een arbeidsconflict verstrikt is geraakt. “Omdat het haast heeft, proberen we vandaag al wat eerste informatie voor deze vrouw te verzamelen,” zegt Leijs. Terwijl zij zich verdiepen in de jurisprudentie, zitten twee collega’s in een van de twee spreekkamers met een andere cliënt: een vrouw die in scheiding ligt.

Deze locatie moet dus nog op stoom komen, maar hoe snel het druk kan worden, bleek in West, waar in september 2021 op dringend verzoek van vrouwenorganisaties uit het stadsdeel de eerste Vrouwenrechtswinkel van Amsterdam werd geopend. De eerste vestiging kwam in het onderkomen van Stichting Aminah aan de Bos en Lommerweg. De doelgroep? Vrouwen dus. “We gingen er in het begin blanco in: We zetten de winkel open en we kijken wie er komt,” zegt algemeen manager Susan Leclercq, die er van meet af aan bij betrokken is.

Arabisch spreekuur

Inmiddels zijn ze anderhalf jaar en 734 zaken verder. Vorige week is in West het Arabisch spreekuur begonnen. “Dat is meteen héél druk.” En vanaf vandaag zijn er dus officieel twee locaties bijgekomen: in Noord en in wijkcentrum Ala Kondre in Zuidoost. Het team is uitgebreid van 14 naar 41 juridisch adviseurs.

Omdat de Vrouwenrechtswinkel registreert met welke vragen cliënten komen, is er nu een aardig beeld van waar vrouwen hulp bij nodig hebben. Circa 45 procent van de bezoekers in West heeft vragen over personen- of familierecht, zoals over echtscheidingen, omgangsregelingen en alimentatie. Vragen binnen het vreemdelingenrecht staan met 18 procent op de tweede plek. “We houden die cijfers goed bij,” zegt Leclercq, “want uit de data willen we inzicht krijgen in welke problemen er spelen. Kunnen we daar trends in ontdekken? En vervolgens: kunnen we daar ook iets aan doen?”

De Vrouwenrechtswinkel is door Bureau Clara Wichmann en de Amsterdam Law Hub van de Universiteit van Amsterdam opgezet, en de gemeente subsidieert de winkels. Volgens wethouder Inclusie en Antidiscriminatiebeleid Touria Meliani is dit initiatief hard nodig, omdat er nog steeds veel ongelijkheid tussen mannen en vrouwen is: “Voor sommige vrouwen is het lastiger om van hun rechten gebruik te maken, bijvoorbeeld vrouwen met een kwetsbare positie en weinig mogelijkheden om zelf een advocaat in de arm te nemen.”

Ongelijkheid

Bij ‘de winkel’, zoals de Vrouwenrechtswinkel hier in Noord bijna liefkozend wordt genoemd, wordt duidelijk hoe groot de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen nog is, zéker als vrouwen in een afhankelijke positie van hun man zitten. “Vrouwen komen dan met vragen als: Ik wil scheiden, maar het huis staat op naam van mijn man, hij is kostwinner en ik blijf achter met de zorg voor de kinderen. Wat nu?,” zegt jurist Marlies Vegter. Vaak staat het huurcontract op naam van de echtgenoot.

Wat veel vrouwen niet weten, is dat als je getrouwd bent of geregistreerd partnerschap hebt, je automatisch medehuurder bent,” zegt locatiemanager en juridisch adviseur Yasemin Savci. “Dan heb je dus dezelfde rechten. Wat natuurlijk niet betekent dat je de huur ook kan betalen of dat je er kan blijven wonen. Maar toch is het goed nieuws dat we dan kunnen brengen.”

Soms is het recht ronduit krom, weten ze hier, bijvoorbeeld bij het ‘afhankelijk verblijfsrecht’. Vegter spreekt met regelmaat vrouwen die het recht hebben om in Nederland te verblijven, mits zij getrouwd zijn en blijven met hun echtgenoot. “Als die man haar dan mishandelt, wat we best regelmatig horen, heeft zij dus de keuze: ‘Ik laat die mishandeling voortbestaan of ik loop het risico dat ik het land uit moet’. Dat is een wettelijk gecreëerde afhankelijkheid.”

Eigen verblijfsrecht

Savci vult haar aan: “Na een paar jaar krijgt een vrouw uiteindelijk wel een eigen verblijfsrecht, maar nu zijn er dus situaties waarbij wij tegen zo’n vrouw moeten zeggen: ‘Als je kan: hou het nog even vol, want dan heb je over een paar maanden je eigen verblijfsrecht’.” Weliswaar kan dit alles worden omzeild, maar dan moet zo’n vrouw wel aantonen dat ze wordt mishandeld. “Dat is niet eenvoudig,” zegt Vegter. Bovendien durven veel vrouwen dit niet.

Maar ook gevallen van vermoedelijke zwangerschapsdiscriminatie komen regelmatig voorbij, zegt Vegter. “Dan worden tijdelijke contracten niet verlengd als bekend wordt dat iemand zwanger is.” Maar er melden zich ook slachtoffers van een verkeersongeluk: “Er is een brommer tegen me aangereden. Wie moet nu de schade betalen?” En vragen over mogelijke juridische stappen bij lekkende implantaten. Leclercq: “Vrouwen kunnen bij ons met alle vragen terecht, dus we krijgen ook alle vragen. Maar uiteindelijk hopen we er vooral te zijn voor de vrouwen bij wie onze adviezen de meeste impact hebben.”