Niet oordelen, goed luisteren: hoe prikteams de vaccinvrees te lijf gaan in Zuidoost

Of hij zich laat vaccineren? Zéker niet, no way. “Die hele Covid-nineteen is een spelletje.” De man staat met een vriend bij winkelcentrum Ganzenpoort en legt Carin Linnekamp van het GGD-voorlichtingsteam haarfijn uit waarom een vaccinatie voor hem geen optie is. “Hoe kan het,” vraagt de man, “dat er in al die jaren nog geen medicijn tegen kanker en aids is uitgevonden, maar dat er in één jaar tijd wél een prik is tegen covid? Ik zeg je: corona is in een lab in China gemaakt. Ze sprayen iets in de lucht wat ons ziek maakt en ze maken ook weer iets dat ons ertegen moet beschermen.”

Linnekamp knikt en vraagt: “Wie bedoelt u met ‘ze’?” Hij: “Mensen van de overheid.” Linnekamp: “En welk voordeel halen ze daaruit?” De man: “Dat weet ik niet precies, maar ik heb het wel bevestigd gezien op Facebook.”

GGD-collega Cindy Klop luistert ondertussen naar het verhaal van de andere man. Zijn moeder, 84 jaar oud, is maar een beetje ziek geweest van corona, dus waarom zou hij dan een prik moeten?

Niet oordelen, goed luisteren

Vijf minuten later gaan Klop en Linnekamp weer verder, flyers onder de arm, blik vooruit. Dikke kans dat deze mannen niet naar de prikunit gaan die verderop op het Annie Romeinplein staat, maar dat maakt dit nog geen verloren gesprek, legt Klop uit. “Het is goed om te weten wat er speelt, wat de argumenten zijn om geen vaccinatie te willen. Daarbij weet je niet wat mensen écht voelen. Misschien dat iemand toch twijfelt om zich te laten vaccineren, maar dat in een gezelschap niet durft toe te geven.”

De les van Klop (psycholoog én stewardess) en Linnekamp (fysiotherapeut): niet oordelen, goed luisteren, voorlichten en mensen wijzen op plekken waar ze nog meer informatie kunnen halen, zoals bij de huisarts.

Klop en Linnekamp maken deel uit van de mobiele prikteams, die bij wijze van pilot sinds vorige week zijn neergestreken in Zuidoost. GGD-medewerkers gaan naar buurthuizen, moskeeën, kerken, markten en winkelcentra om bewoners voorlichting te geven over vaccinaties. Wie wil, kan meteen een prik halen – de ene keer ter plekke, de andere keer bij een mobiele vaccinatie-unit.

De GGD wil in wijken waar veel mensen zich niet laten vaccineren, de prik laagdrempeliger maken. In Zuidoost en Nieuw-West is de vaccinatiegraad een stuk lager dan in andere delen van Amsterdam. In de groep van de 50- tot 59-jarigen heeft in Zuidoost 59 procent een (eerste) prik gehad en in Nieuw-West 66 procent. Ter vergelijking: in Zuid is dat percentage 76. De hoop en de verwachting is dat als je het ín de wijk aanbiedt, vertrouwd, op een bekende plek en op loopafstand, dat er nog een grote groep aanhaakt, zegt Mohamed Hoesein, hoofd van team corona van de Amsterdamse GGD.

Sleutelfiguren

Vrijdag stond het team te vaccineren bij Pentecost Revival Church in Zuidoost. De predikant deed er vooraf via Whatsapp een oproep uit en dat was terug te zien in de opkomst, aldus Hoesein: “Driehonderd vaccinaties, meer dan verwacht.” Wat hij maar wil zeggen: de GGD heeft de buurt zelf ook hard nodig om deze campagne tot een succes te maken. Denk aan imams, buurtwerkers, predikanten.

“Die contacten heeft de GGD al langere tijd, ook vanuit rijksvaccinatieprogramma’s zoals die tegen meningokokken. Ook toen werkten we samen met sleutelfiguren uit het stadsdeel. Als je zonder deze voorbereiding in een wijk gaat staan met een prikbus of een mobiele unit, heeft het geen zin.” Het moet gaan rondzingen in de wijk. “Want wij kunnen wel vertellen dat vaccineren een goed idee is, maar het beste is als de buurman of een vriend dat zegt.”

Volgens Hoesein is een van de vele redenen dat de vaccinatiegraad in sommige wijken achterblijft het wantrouwen in de overheid. “En mensen hebben heel veel vragen.” Zo was de uitnodigingsbrief lang niet voor iedereen te begrijpen. Daarbij is het voor een groep mensen ook een drempel om naar een van de grote priklocaties te komen. “Sommige mensen zijn nog nooit bij de Afas Live geweest en weten ook niet hoe ze daar, of bij een andere priklocatie, kunnen komen.”

Verder gaan er hardnekkige fabels rond. Vandaag nog hoorde Linnekamp over een filmpje waarop te zien zou zijn dat iemand na een prik verlamd was geraakt. Ook hoort ze met regelmaat dat je magnetisch zou worden van een prik.

Misverstanden

Een andere categorie zijn de misverstanden. “Er zijn bijvoorbeeld mensen die denken dat ze vanwege een medische indicatie júist geen vaccinatie moeten nemen,” zegt Klop. Wat het voorlichtingsteam in Zuidoost ook nog geregeld hoort: “Ik hoef geen vaccinatie, want God beschermt me.”

Teamlid Lucenda Codfried kwam het maandag nog tegen. “Ik ben zelf gelovig en gevaccineerd. Mensen worden opener als ik dat zeg. Ik trof een man die naar Suriname moest en enorm aan het twijfelen was: wel of niet vaccineren. We hebben het over zijn twijfel gehad en ik vertelde hem dat hij beter Janssen kon nemen, omdat er in Suriname waarschijnlijk moeilijk een Pfizervaccin te vinden is voor de tweede prik. Hij was enorm opgelucht en zei: ‘God heeft jou gestuurd. Nu weet ik wat ik moet doen.’”

Overigens zijn er ook altijd artsen bij de mobiele prikteams, waar mensen hun vragen aan kunnen stellen. Verder zijn er twee of drie prikkers, administratieve krachten, een EHBO’er, een floormanager, een beveiliger en dus het voorlichtingsteam. Dat zijn, net als Klop en Linnekamp, met name GGD’ers die het bron- en contactonderzoek deden, maar het nu rustiger hebben vanwege het slinkende aantal besmettingen.

Wantrouwen, scepsis, prikangst, vrees voor langetermijneffecten, maar soms ook gewoon nonchalance – alles komt in Ganzenpoort voorbij. Linnekamp: “Mensen zeggen dan: ‘O ja, ik heb de brief wel thuis liggen. Niks mee gedaan, maar als het hier kan, dan ga ik wel even een prik halen’.”

Soms is het argument om de vaccinatie af te wijzen wel heel verrassend. Een man schudt resoluut ‘nee’ op de vraag of hij de vaccinatiebus wil bezoeken. Want, zo zegt hij: “Ik ben bang dat ik vrouwen na de prik geen pleasure meer kan brengen. En ik ben nog een jonge man, weet je.”