Miljoenensluis IJmuiden moet nog jaren op halve kracht draaien

Het rijk moet nu 67 miljoen euro extra uitgeven om verzilting door de zeesluis te voorkomen. Dat is de zoveelste kostenoverschrijding bij het slepende sluisproject.

De inhoud van de nieuwe sluis – 500 meter lang, 70 meter breed en 18 meter diep – is veel groter dan de bestaande Noordersluis. Daardoor stroomt er elke keer dat een schip vanaf de Noordzee wordt geschut strals twee keer zo veel zout water in het Noordzeekanaal.

Omdat het kanaalwater via gemalen deels doorstroomt naar het oppervlaktewater in Noord-Holland, dreigt daardoor de verzilting van landbouwgrond toe te nemen. Ook voor de winning van ons drinkwater heeft dat grote gevolgen.

Om verzilting te voorkomen, moet bij het gemaal bij IJmuiden een extra damwand worden gebouwd die aan de onderkant open is. Die methode wordt elders al toegepast maar de dam bij IJmuiden is volgens minister Cora van Nieuwenhuizen (Waterstaat) ‘een imposant bouwwerk dat nog nooit op deze schaal is gerealiseerd’.

Vertraging

Dát het bouwwerk er moest komen, was al bekend. Maar de aanbesteding heeft vertraging opgelopen. Aanvankelijk was de bouw van de halfopen damwand op 40 miljoen euro begroot. Vorig jaar werd dat bedrag al verhoogd naar 52 miljoen euro en de oplevering uitgesteld tot eind 2023. Dat blijkt alsnog onvoldoende.

Rijkswaterstaat geeft nu na overleg met potentiële aannemers aan dat de dam veel groter moet worden en dieper moet steken dan voorzien. Ook is een aangepaste bouwmethode nodig waardoor het werk langer zal duren dan gepland. Om de tegenslagen het hoofd te bieden, wil Van Nieuwenhuizen nog eens 67 miljoen euro noodgeld uit het zogeheten Mobiliteitsfonds halen dat eigenlijk is bedoeld voor de aanpassing van wegen en sporen.

Zelfs met de extra bijdrage is die damwand op zijn vroegst eind 2024 klaar. De nieuwe Zeesluis IJmuiden kan daardoor volgens de minister in die periode ‘niet maximaal’ worden gebruikt. Om in de tussentijd verzilting te voorkomen, moet nu de afgeschreven, 92-jarige oude Noordersluis langer in gebruik worden gehouden.

In hoeverre de nieuwe miljoenensluis aan banden wordt gelegd, wordt nu met de havenautoriteiten langs het kanaal uitgezocht. Waarschijnlijk zullen kleinere zeeschepen die naar de havens van Amsterdam, Zaanstad en Beverwijk varen nog drie jaar via de Noordersluis gaan en alleen de allergrootste schepen, waaronder bulktankers en cruiseschepen, de nieuwe sluis gebruiken.

Zoveelste tegenslag

De kostenoverschrijding is de zoveelste tegenslag bij het sluisproject. De door Volker Wessels en BAM geleide bouwcombinatie heeft inmiddels 210 miljoen euro verlies geleden op het bouwproject.

Zo waren er onder meer tegenslagen bij de bouw van de sluisdeuren en bleek een deel van de constructie te licht uitgevoerd. Mede daardoor liep de bouw jaren vertraging op; de sluis had volgens de oorspronkelijke planning begin 2019 al in gebruik genomen moeten worden. Onlangs liet minister Van Nieuwenhuizen de Kamer weten dat dat nu januari 2022 wordt.

Bij de aanbesteding van het destijds door Amsterdam vurig gewenste megaproject wist het stadsbestuur al om de hoofdstedelijke bijdrage aan de zeesluis IJmuiden op maximaal 46,5 van de begrote 350 miljoen te houden; waardoor sindsdien al 64 miljoen aan kostenoverschrijdingen bij het Rijk terecht is gekomen.

De nieuwe sluis was volgens het gemeentebestuur destijds versneld nodig zodat de allergrootste containerschepen en cruisevaartuigen Amsterdam konden bereiken. Amsterdam wilde niet wachten tot de Noordersluis in 2029 zou worden afgeschreven.

Sindsdien is de ACT-containerterminal gesloten en varen er geen containerreuzen meer naar Amsterdam. Ook ontmoedigt de stad nu de komst van cruiseschepen vanwege hun vermeende bijdrage aan de drukte in de binnenstad.