Marjolein Moorman spreekt met HvA-studenten over geldzorgen: ‘80 miljoen voor jullie energietoeslag heb ik niet’

Docent Hyshil Sander vertelt hoe ze onlangs een ‘heel droge brief’ van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) ontving. “Daarin stond dat ik na 18 jaar mijn studieschuld had afbetaald.” Er klinkt applaus van haar toehoorders.

Sander spreekt donderdagmiddag voor een zaal van tientallen studenten, docenten en onderzoekers in het Benno Premselahuis van de Hogeschool van Amsterdam (HvA), aan de Wibautstraat. Het thema: armoede en geldgebrek onder studenten. Bijzonder relevant dus.

Betalingsregeling treffen

Een derde van de Nederlandse studenten weet – volgens kennisbank ‘Schouders eronder’, gespecialiseerd in schuldhulpverlening – niet hoe hoog zijn of haar studieschuld is. Wie de studieschuld van álle studenten in Nederland bij elkaar optelt, komt in elk geval op 24,4 miljard euro uit.

31 procent van de studenten heeft regelmatig moeite om de vaste lasten te betalen; ruim vier op de tien heeft in de afgelopen maanden een betalingsregeling getroffen, rood gestaan, of een brief van een deurwaarder ontvangen. “We hebben het vandaag niet over studenten,” zegt Sander, “maar over mensen.”

Patricia Seitzinger, opleidingsmanager Voeding en Diëtiek, ziet bij het ondertekenen van diploma’s van haar studenten steeds vaker een briefje erop geplakt. “Dat het diploma nog niet uitgegeven mag worden, omdat deze student een betalingsachterstand heeft.”

In een video die aan de zaal vertoond wordt, vertellen HvA-studenten over hun geldzorgen. Anoniem, uit schaamte. “Ik woon alleen met mijn moeder, en die zit in de ziektewet, dus ik moet mijn eigen geld verdienen. Ik betaal mee aan alle vaste lasten. Eergisteren heb ik een extra dienst aangenomen, terwijl ik moest leren. Ik moet af en toe een lesje laten vallen, of een week overslaan.”

IQ-verschil van 15 punten

Wethouder Marjolein Moorman (Onderwijs, Armoede) ziet het aan. Ze verzucht: “Het is tekenend dat deze studenten alleen anoniem hun verhaal willen doen. Kijk maar naar het woord ‘schuld’ in het Nederlands, dat impliceert al dat het hebben van een schuld je eigen schuld is.”

Volgens Moorman, die zelf op jonge leeftijd met haar broer achterbleef met de schulden van haar ouders toen die overleden, zou onderzoek hebben uitgewezen dat het IQ met 15 punten kan afnemen bij mensen die in armoede leven. “Als jij opgroeit in een gezin waarin permanente financiële stress heerst, neem je dat je hele leven mee.”

Maar wat kan een hogeschool of universiteit in zo’n geval doen? Om te beginnen: geldzorgen bespreekbaar maken.

HvA-docent Aisa Amagir, die promoveerde op geldzorgen onder jongeren, ziet dat docenten bij slechte studieprestaties vaak denken aan motivatiegebrek; niet aan geldgebrek. “Sommige docenten denken dat studenten werken zodat ze geld hebben om uit te gaan. Maar soms moeten ze werken om thuis aan de vaste lasten bij te dragen.”

Eerstegeneratiestudenten

Bestuursvoorzitter Jopie Nooren van de HvA ondervraagt sinds vorig jaar haar studenten over geldzorgen. Wat bleek: in coronatijd gaf een op de tien studenten aan onvoldoende middelen te hebben om thuis te kunnen studeren.

Nooren wijst er bovendien op dat 40 procent van haar studenten voor het eerst de hogeschool bezoeken, het zijn zogeheten eerstegeneratiestudenten. “Vaak zegt dat ook iets over het inkomensniveau van de ouders.”

Wethouder Moorman legt uit hoe de gemeente een ‘problematische schuld’ van een jongere – die niet meer binnen drie jaar is af te betalen – kan saneren, met het traject Jongeren Schuldenvrije Start. Daarmee blijft dan een schuld over bij de gemeentelijke kredietbank, maar zo legt Moorman uit: “Bij elke afgesproken en behaalde mijlpaal verdwijnt een stukje van de schuld. Zoals een gehaald tentamen op de HvA.”

Energietoeslag

Student Lola Bessa vraagt de wethouder naar de energietoeslag, waar studenten geen aanspraak op kunnen maken. Dinsdag stond UvA-student Melle van der Geest nog tegenover de gemeente bij de Amsterdamse rechter, omdat hij meent dat hij daar wél recht op heeft. “Ik begrijp wel dat Melle dat doet,” zegt Moorman. “Maar als wij aan alle 45.000 studenten in Amsterdam toeslag uitkeren, kost dat 80 miljoen. Die heb ik niet.”

Sander roept in herinnering dat de bijeenkomst is ontstaan nadat een student aanklopte bij de zogeheten ‘Diversity Hub’ van de HvA, een organisatie opgericht om diversiteit bespreekbaar te maken op de hogeschool. “Het is een deprimerend, maar mooi inzicht, dat er studenten in je klas kunnen zitten met veertien schuldeisers.”