Liquidatiezaak Willem Endstra komt na 19 jaar tot een apotheose – en het hof is inmiddels meedogenloos

Na 19 jaar staat de liquidatie van de malafide vastgoedbaron Willem Endstra weer op de agenda. Justitie hoopt drie verdachten alsnog veroordeeld te krijgen in hoger beroep, zij het tot mildere straffen. Sinds hun vrijspraak in 2016 is de tijdgeest gekanteld: het gerechtshof oordeelt inmiddels bikkelhard over onderwereldmoorden.

Een moordenaar wiens arrestatie de Amsterdamse politie op een drukbezochte persconferentie triomfantelijk vierde, maar die in maart 2012 in zijn cel overleed door een hersenbloeding – kort nadat hij had gesuggereerd te willen praten. Een slachtoffer dat zijn dood in vijftien lange gesprekken met de geheime dienst van de recherche keer op keer had voorspeld.

Een dossier vol inmiddels vermoorde of veroordeelde kopstukken uit de Amsterdamse onderwereld. Meerdere getuigen die gaandeweg onder verdachte omstandigheden overleden. Wonderlijke undercoveroperaties waarin de opsporingsdiensten tevergeefs naar bekentenissen visten.

De liquidatie van de malafide vastgoedbaron Willem Endstra, op 17 mei 2004 voor zijn kantoor op de Apollolaan in Zuid, is een ijkpunt in de Amsterdamse misdaadgeschiedenis. Door het slachtoffer, dat als vastgoedmagnaat vele tientallen miljoenen aan misdaadwinsten zou hebben witgewassen voor zware criminelen. En door de namen die al snel aan de afpersing én liquidatie van de vastgoedbaron werden gekoppeld, óók doordat hij die zelf uitentreuren had genoemd: Willem Holleeder, Dino Soerel, Stanley Hillis.

Van dat beweerde ‘driemanschap’ zitten Holleeder en Soerel inmiddels levenslang uit voor het geven van opdrachten voor liquidaties. Hillis is in 2011 geliquideerd in de Watergraafsmeer. Zoals ook John Mieremet is doodgeschoten, in 2005: een andere voorname criminele schuldeiser van Endstra.

Alles uit de kast

Juist ook omdat de moord op Endstra zo’n iconische waarde kreeg, trokken de opsporingsdiensten in de afgelopen 19 jaar alles uit de kast om betrokkenen veroordeeld te krijgen. Met sterk wisselend succes. Zoals gezegd stierf de waarschijnlijke moordenaar in zijn cel een natuurlijke dood, zoals dat heet, nog voordat hij kon worden berecht: de Rus Natik Abbasov (die de voornaam van zijn overleden broer Natik gebruikte). Het bewijs dat hij de schutter was, lijkt overweldigend, maar was ineens weinig meer waard.

Drie verdachten die Abbasov zouden hebben geholpen bij de uitvoering van de moord, werden in januari 2016 vrijgesproken: de Alkmaarse neven Ali N. (1984) en Özgür C. (1980) en de eveneens Turks-Nederlandse Ziya ‘Pasja’ G. (1974). Tegen hen was 14 en 16 jaar geëist.

Het zwaar teleurgestelde Openbaar Ministerie ging in hoger beroep, dat ruim zeven jaar later eindelijk dient, afgelopen week en komende week in het gerechtshof aan het IJdok. In appèl zijn de aanklagers een stuk milder. Anders dan hun collega’s in eerste aanleg vinden zij niet het zwaardere ‘medeplegen’ bewezen, maar ‘medeplichtigheid’. Daarom eisten ze vrijdagmiddag 9 jaar voor Ziya G. en 8 jaar voor de beide anderen.

Gaandeweg zijn nog meer bekende criminelen formeel als verdachten aangemerkt, onder wie Soerel en Donald Groen. De zaak tegen Soerel is niet meer opportuun sinds hij voor het aanjagen van andere liquidaties al levenslang kreeg. Het onderzoek naar beweerd tussenpersoon Groen en anderen suddert geruisloos door en zal waarschijnlijk oplaaien als het gerechtshof straks over ‘de Turken’ heeft geoordeeld, zoals de andere verdachten hen omschrijven.

Tijd helpt justitie

Dat de processen extreem lang slepen, kán in het voordeel van justitie uitpakken. De wind is de afgelopen jaren gekeerd – in het voordeel van de aanklagers, in het nadeel van de verdachten.

Ten eerste is Holleeder zowel door de rechtbank als het hof inmiddels veroordeeld voor het geven van óók de opdracht voor de moord op Endstra.

Tot hun schrik noemde het gerechtshof bij het voorlezen van het arrest op 24 juni 2022 expliciet N., C. en G. als helpers van schutter Abbasov. “Endstra is doodgeschoten door Abbasov. Abbasov is tijdens zijn verblijf in Nederland begeleid door G., C. en N.,” aldus de hofvoorzitter. “Abbasov heeft Donald Groen als opdrachtgever genoemd. Groen is een crimineel contact van Soerel. Degene die een bestelbus heeft geregeld die bij de moord is gebruikt, heeft verteld dat hij dat deed in opdracht van onder anderen Groen.”

Het doet sterk denken aan het arrest waarin Soerel in liquidatiezaak Passage levenslang kreeg (voor twee andere liquidaties). Ook daarin oordeelde het gerechtshof met zoveel woorden dat Soerel ‘tezamen en in vereniging’ met Holleeder de moordopdrachten had gegeven. Holleeder schrok zich rot, want zijn proces moest nog beginnen. Nu heeft ook Holleeder dus inmiddels levenslang.

Een tweede voorname ontwikkeling in liquidatiezaken is de houding van het Amsterdamse gerechtshof. Dat oordeelt de laatste jaren keer op keer bikkelhard over onderwereldmoorden. Een trits verdachten kreeg in hoger beroep inmiddels hogere straffen dan de rechtbank had opgelegd. Recent kreeg een Amsterdamse liquidatieverdachte tot zijn verbijstering levenslang, terwijl dat niet eens was geëist.

Het hof is inmiddels gepokt en gemazeld in liquidatiezaken, en beschrijft in arresten onder aan de streep in wisselende bewoordingen steeds hetzelfde sentiment: genoeg is genoeg.

‘Overtuigingszaak’

De zaak ‘Enclave’ over de moord op Endstra – en het in zijn knie schieten van diens zakenpartner David Denneboom, die naast hem stond – is wat juristen ‘een overtuigingszaak’ noemen. Áls het hof overtuigd is van de schuld van de verdachten, kan het in het strafdossier net genoeg bewijs vinden om ze te veroordelen.

Ook in die overtuiging kan weer meespelen wat de collega-raadsheren aanhaalden bij het voorlezen van hun finale oordeel in de zaak van Holleeder. Holleeder werd óók veroordeeld voor het laten liquideren van Mieremet in de Thaise badplaats Pattaya. Wéér weidde het hof expliciet uit over cruciale verdachten in de zaak Enclave. “Op het moment van de moord waren Abbasov en (Ali) N. in Pattaya. (..) Ook dat draagt bij aan het bewijs dat Holleeder bij de opdracht tot deze moord betrokken was. In Thailand kreeg Abbasov geld van (Ziya) G. via (Ali) N. N. verbleef nog geen 48 uur in Thailand en vertrok net als Abbasov kort na de moord uit Thailand. Een onschuldige reden voor hun aanwezigheid is niet gebleken.”

Met in de andere hand de bewijzen die in het 12.000 bladzijden tellende dossier Enclave zijn te vinden, kan het hof de voorzet van de collega’s in Holleeders zaak weleens inkoppen, vrezen de betrokkenen.

De belangrijke namen
in de zaak Enclave

Willem Endstra (12 januari 1953 - 17 mei 2004)
De flamboyante vastgoedmagnaat Willem Endstra omringde zich met zware criminelen. Hij belegde tientallen van hun miljoenen in vastgoed, maar gaf niet thuis toen de eersten hun inleg opeisten. John Mieremet, die in 2001 met een getrokken pistool Endstra’s hoofdkantoor was binnengelopen en later een moordaanslag overleefde, noemde Endstra in een opzienbarend interview in De Telegraaf in 2002 ‘de bankier van de onderwereld’ met Holleeder als bewaker. In vijftien geheime gesprekken vertelde Endstra de geheime dienst van de recherche dat hij in de tang zat van zijn gewezen vriend Holleeder, Soerel en Hillis. Hij voorspelde te worden doodgeschoten nu hij niet meer kon betalen. Op 17 mei 2004 werd hij voor zijn kantoor aan de Apollolaan van dichtbij geraakt in zijn hoofd, romp en bekken.

Özgür C. (25 januari 1980)
Justitie beschuldigt Özgür C. ervan dat hij Endstra samen met neef Ali N. observeerde vanuit een Mercedesbusje op de hoek van de Apollolaan met de Breughelstraat. In de laadruimte stond een krukje voor een kijkgat met zicht op de moordplek. C.’s vingerafdruk zat op een parkeerbonnetje in het busje, waarin ook een haar lag met zijn dna. Nu zegt hij op 17 mei 2004 ‘voor klussen’ op pad te zijn geweest. Hij was toen ook in Amsterdam-Zuid, maar niet tijdens het schieten, zoals ook het OM niet bewezen acht. Hij werkte bij een autobedrijf, maar trok ook op met criminelen, met wie hij werd gearresteerd na een vechtpartij op het Rembrandtplein. Na hun arrestatie eind 2006 zaten C. en Ali N. veertien maanden in voorarrest.

Ali N. (25 september 1984)
Ali N. zat rond de moord op Endstra volgens zijn recent afgelegde verklaring in de drugshandel met Noorwegen. Hij leefde op grote voet en was ‘gek op wapens’. In 2005 werd hij in elkaar geslagen en week hij uit naar Turkije, maar dat was volgens hem om een verdwenen partij drugs en niet om de liquidatie in 2004. Nadat hij in 2008 was vrijgelaten, was Ali N. het middelpunt van opmerkelijke maar vruchteloze undercoveracties. Over hem zou in afgeluisterde telefoongesprekken zijn gezegd dat hij twee mannen had ‘neergeschoten’ of ‘neergestoken’ – het Turks is voor tweeërlei uitleg vatbaar. Als gezegd reisde N. precies rond de moord op John Mieremet voor nog geen twee dagen naar Thailand.

Ziya G. (1 maart 1974)
Ziya G. is altijd de grote afwezige in de rechtszalen. Niemand twijfelt eraan dat hij in Turkije verblijft, dat geen onderdanen uitlevert. Hij zou deze week met een vrijgeleide naar het Amsterdamse gerechtshof komen, maar dat ging weer niet door. Volgens getuigen bracht Ziya G. de neven Ali N. en Özgür C.op de dag van Endstra’s liquidatie van Alkmaar naar Amsterdam. Na terugkeer zouden de neven opgewonden langs tv-kanalen hebben gezapt met nieuws over de moord. Ziya G. zou kort voor de liquidatie ook met anderen zijn gezien in de Joh. M. Coenenstraat, om de hoek van de Apollolaan. In zijn huis in Turkije vond de recherche een foto waarop hij met Ali N. poseert met een raketwerper en nog twee wapens.

Luister naar de Parool Misdaadpodcast: