Lhbtq-acceptatie? Amsterdamse ouders houden kinderen thuis op Paarse Vrijdag

Op Amsterdamse scholen is het bespreken van lhbtq-acceptatie een taboe voor met name ouders met een gelovige achtergrond, blijkt uit onderzoek van Het Parool. Ze eisen dat hier op school niet over wordt gesproken, willen geen regenboogvlaggen in de klas of houden hun kinderen thuis op Paarse Vrijdag.

Het is iets na halfelf op een donderdagavond als de directeur van een openbare basisschool in Oost een mail ontvangt. ‘Middels deze brief zouden wij als ouders van onze kinderen, ons bezwaar willen uiten tegen deelname van onze kinderen aan de zogenaamde ‘paarse vrijdag’,’ leest de directeur tot haar schrik.

De dag erna is het 9 december 2022, Paarse Vrijdag, de dag dat in alle groepen van de school aandacht wordt besteed aan seksuele en genderdiversiteit. “Dit is het Amsterdam waar we voor staan,” zegt een docent. Samen met collega’s, onder wie iemand die homoseksueel is, hebben ze die donderdag nog het schoolgebouw met paarse vlaggetjes en een grote regenboogvlag versierd. “Voor die collega is dit een bijzondere dag. Hij voelt zich gezien.”

De school heeft zo’n 400 leerlingen, overwegend niet-gelovig, maar ook enkele tientallen met een islamitische achtergrond. De directeur en docenten van deze school willen alleen hun verhaal doen op basis van anonimiteit – bang voor eventuele schade voor kinderen of school.

Een paar dagen eerder heeft de directeur nog een nieuwsbrief naar de ouders gestuurd met het programma van Paarse Vrijdag. Daar is geen reactie op gekomen, maar tijdens de viering blijven opvallend veel stoeltjes in de klassen onbezet. Circa twintig kinderen met een islamitische achtergrond zijn ziek gemeld of niet komen opdagen, zo inventariseert de directeur.

Georganiseerde actie

De brief circuleert al snel in verschillende klassenapps. Daarin wordt gesproken van ‘artikel 11 van de Leerplichtwet, lid 1 sub e, dat bepaalt dat men op grond van godsdienstige plichten een beroep kan doen op vrijstelling van het onderwijs’. De schooldirectie proeft hieruit dat het gaat om een georganiseerde actie en dat er juridische hulp is geweest bij het opstellen van de brief, ook omdat het taalgebruik professioneler is dan van de mails die in de regel binnen­komen. “Al weet ik nog altijd de bron niet en bij navraag bij de ouders krijg ik daar ook geen antwoord op,” zegt ze.

Dat dit het derde jaar is dat de school aan Paarse Vrijdag doet, maar dat het voor het eerst is dat er onmin over is, sterkt de school in dat vermoeden. Zowel in 2020 als 2021 kwamen alle kinderen gewoon naar school en hing er maandenlang een grote regenboogvlag in de school. Daar kwamen geen opmerkingen over. Een docent: “Vorig jaar hebben we precies hetzelfde gedaan, met broertjes en zusjes van de kinderen die nu thuis werden gehouden. Dat is het gekke.”

In de weken na de viering is het onrustig. Het bestuur van Staij wordt ingevlogen, dat als stichting verantwoordelijk is voor twintig scholen in Amsterdam, waaronder de bewuste school in Oost. Doel is verdere escalatie voorkomen tussen de islamitische ouders en de directie van de school. Twee moeders willen niet dat de op A4’tjes uitgeprinte regenboogvlaggen in de klassen blijven hangen en willen van de school de garantie dat hun kinderen buiten Paarse Vrijdag nooit in aanraking komen met lhbtq-onderwerpen.

De directeur vreest dat zonder handelen de kans groot wordt dat kinderen van school worden gehaald. Ze heeft, bevestigd door drie docenten, sterk het vermoeden dat kinderen het jaar ervoor zijn overgeplaatst naar een nabijgelegen islamitische basisschool, mede vanwege het vieren van Paarse Vrijdag. “Ze hebben hun kind opgepakt en zijn vertrokken.”

Een voorval van een jaar eerder zit ook nog in haar hoofd. Toen werd een leerling van school gehaald omdat hij werd ingedeeld in de klas van de docent die homoseksueel is. “De leraar was hier echt kapot van,” blikt een collega terug. De docent in kwestie wil er zelf liever niet meer over praten.

Het schoolbestuur zit na het gesprek met ouders, met bemiddeling van Staij, in een impasse, zegt de schooldirecteur. De school wil júíst inclusief zijn, voor iedereen. “Wij vinden dat iedereen open mag praten over alles. De vlaggen weghalen kan ook nadelig zijn voor kinderen die zich erdoor gesteund voelen. Lhbtq-onderwerpen negeren wordt ook lastig, aangezien we er hier dagelijks mee te maken hebben. Leerlingen van ons hebben bijvoorbeeld twee moeders of familieleden die homoseksueel zijn.”

Aan docenten vraagt ze uiteindelijk om de regenboogvlaggen te verwijderen. In sommige lokalen gebeurt dat. Want, zoals een docent zegt, hij wil niet dat zijn leerling lijdt onder de druk van haar moeder. In andere klassen blijft de vlag hangen. Een docent: “Voor deze kinderen moet het duidelijk zijn dat dit erbij hoort, dat het geen taboe is. Dit hoort bij de maatschappij, bij onze normen en waarden, dus ook op school.”

Gestandaardiseerde brief

Een rondgang van Het Parool langs 43 van de 246 Amsterdamse basisscholen leert dat de eerdergenoemde brief, in het bezit van deze krant, circuleert in whatsappgroepen van ouders. De gestandaardiseerde brief wordt op zeker twaalf scholen herkend. “Die brief hebben wij ook langs zien komen, al diverse keren en in verschillende vormen. Altijd verwijzend naar Paarse Vrijdag of de Week van de Lentekriebels en diverse wetsartikelen,” zegt een schoolbestuurder in West.

Hizb ut-Tahrir, een radicaal-islamitische groep, wordt door betrokkenen genoemd als een van de organisaties die juridische hulp verleent aan ouders die moeite hebben met Paarse Vrijdag. Zij delen online al langer artikelen en podcasts waarin ze verkondigen tegen Paarse Vrijdag te zijn. Al meermaals heeft de groep in live-uitzendingen via sociale media gesteld dat Paarse Vrijdag ze wordt opgedrongen door de westerse samenleving.

Woordvoerder van Hizb ut-Tahrir, Okay Pala, licht toe: “We geven intellectuele kritiek en adviseren moslims om in actie te komen en weerwoord te bieden, maar geven geen juridisch advies.” Pala kan begrijpen dat er naar zijn organisatie wordt gekeken. “Ons netwerk is groot. We hebben mensen die advocaat zijn. Die doen hun werk, maar het is niet zo dat we officieel advies hebben gegeven of dit hebben georkestreerd.”

Pala wijst erop dat veel ouders onderling contact hebben en de netwerken hecht zijn. Ouders met een islamitische achtergrond, die alleen op anonieme basis over het onderwerp willen praten, bevestigen dat beeld. Ouders staan samen op de schoolpleinen, hebben contact met elkaar en al snel gaat via de appgroepen rond dat Paarse Vrijdag iets is wat niet voor hun kinderen is bedoeld.

Onduidelijk blijft in hoeverre sprake is van ‘georganiseerd verzet’ tegen Paarse Vrijdag. Wel blijkt uit onderzoek van Het Parool dat Paarse Vrijdag op de meeste benaderde scholen leidt tot frictie. Die varieert van discussies op het schoolplein tussen ouders tot hoogoplopende conflicten tussen ouders en schoolbesturen. Van de 43 benaderde Amsterdamse scholen geven er 33 aan dat ze vorig jaar op 9 december meer afmeldingen hadden dan normaal. Het betreft scholen uit alle stadsdelen.

“Door het vieren van Paarse Vrijdag komt aan het licht dat kinderen niet naar school komen wanneer een onderwerp als diversiteit wordt behandeld,” zegt een leerkracht van een school in Noord, die verantwoordelijk is voor het schoolbeleid omtrent diversiteit. “Hier zijn vier kinderen thuisgehouden.”

Op een school naast het Rembrandtpark in West zijn de emoties hoog opgelopen. In interne notulen, ingezien door Het Parool, blikt de directie een paar maanden na Paarse Vrijdag terug: ‘Het gaf commotie en emotie. Wantrouwen richting teamleden was aanwezig. Kinderen zijn thuisgehouden. Het team vond het zeer kwetsend en ook het wantrouwen richting de school is als zeer vervelend ervaren.’

In Zuidoost besloot een schoolbestuur Paarse Vrijdag niet te vieren. Docenten wilden wel, zeggen ze, maar de directie was huiverig voor negatieve ouderreacties. Eerder had een ouder al gezegd dat het ‘feest van de duivel’ niet moet worden gevierd. Op de Flevoparkschool hebben ze ervoor gekozen Paarse Vrijdag niet actief te promoten wegens de gevoeligheid, al droegen sommige leraren wel paarse kleding uit solidariteit. Directeur Alwin van Halm: “Desondanks zijn er twee leerlingen thuisgehouden, uit angst dat het onderwerp toch langs zou komen in de lessen.”

De onrust lijkt in Amsterdam vooral te bestaan onder ouders met een (streng) religieuze achtergrond; dat zijn in Amsterdam vooral mensen met een islamitische achtergrond. Op scholen met weinig of geen leerlingen met een (streng)religieuze achtergrond lijkt weinig weerstand te bestaan, zoals bijvoorbeeld op vier ondervraagde scholen in Centrum en Zuid. Een leerkracht van de Cornelis Vrijschool in Zuid zegt dat iedereen gewoon naar school kwam. “Wij hebben Paarse Vrijdag volop gevierd, onder andere met het toneelstuk Koning en Koning, over een kroonprins die trouwt met prins Heerlijk, voor de hele school.”

Orthodox-joodse scholen in Amsterdam willen ondanks herhaaldelijke verzoeken niet reageren. Op islamitische scholen wordt geen Paarse Vrijdag gevierd, stelt directeur Hakima el Ghannouti van basisschool Al Jawhara: “We benadrukken dat het kan zijn dat een kind zich anders voelt of gevoelens heeft voor een ander van hetzelfde geslacht. Je mag zijn wie je wilt zijn. Maar onder ouders heerst een angst dat de kinderen in de war raken en hun eigen identiteit in twijfel trekken door het vieren van Paarse Vrijdag. De regenboogvlag staat bij veel ouders symbool voor deze bedreiging van de identiteit.”

Nepnieuws

De Week van de Lentekriebels, de nationale week voor het basisonderwijs die gaat over seksuele voorlichting, kon de afgelopen week landelijk op vergelijkbaar verzet rekenen. Kinderen krijgen sinds dit jaar uitleg over hoe de clitoris eruitziet, wat tot woedende reacties op sociale media leidde. ‘Seksuele opvoeding hoort door de ouders gegeven te worden,’ schrijft iemand. Een ander: ‘De wereld is compleet gek geworden.’ En: ‘Stop met deze woke toestand.’

Over de Week van de Lentekriebels gaat ook nepnieuws rond, zoals dat kleuters te horen zouden krijgen wat anale seks is of hoe orale seks werkt. Een moeder is inmiddels op Instagram een ‘Meldpunt Lentekriebelsmisbruik’ begonnen, vergelijkbaar met het verzet onder ouders rondom Paarse Vrijdag. ‘Wij gaan alles verzamelen en onderzoeken hoe we dit kunnen gebruiken om deze zorgwekkende beweging te STOPPEN,’ schrijft ze aan haar 6000 volgers.

De acties komen veelal uit de conservatieve hoek; onder meer de PVV, SGP, Denk en Forum voor Democratie verzetten zich tegen de voorlichtingsweek. Daarnaast komt georganiseerd verzet vanuit andere hoeken, zoals de rechts-radicale katholieke stichting Civitas Christiana, met een schare aanhangers in de Biblebelt. Ook zij roepen ouders op kinderen thuis te houden tijdens Paarse Vrijdag. De christelijke actiegroep Gezin in Gevaar verzamelt handtekeningen tegen ‘genderideologie, de lhbt-dictatuur en de seksualisering van kinderen’ op scholen.

Daphne Heijmering van het COC, de organisatie die zich sterk maakt voor de belangen van lhbtq’s, kent de verhalen die op sociale media rondgaan over seksuele voorlichting en lhbtq-acceptatie op scholen. “Online zien we een kleine, maar luide groep mensen die niet wil dat scholen opkomen voor acceptatie en jezelf zijn. Zoals influencers die zich uitspreken tegen ‘genderindoctrinatie’. Deze onderwerpen worden politiek gemaakt door een groep die maatschappelijke onvrede mee de klassen van de basisscholen inneemt. Verdrietig, want dit geeft een onveilige sfeer voor kinderen en docenten op scholen.”

Afgelopen december, maar ook komend jaar: voor elke basisschool is het de vraag wat ze met Paarse Vrijdag gaan doen. Praten, is het devies van Sean Morrissey, directeur op De Indische Buurt School in Oost. Hij had op Paarse Vrijdag ook meer afwezige leerlingen dan normaal, behalve in één klas. “Opvallend genoeg waren bij één klas alle kinderen aanwezig, omdat het onderwerp eerder op een informatiemoment na schooltijd ter tafel was gekomen en hierop een open gesprek over de invulling en betekenis volgde met de ouders. Kennelijk was er angst bij de ouders die we weg hebben kunnen nemen door erover te praten.”

Directeur Baukje van der Wissel van MKC Zeeburgereiland zoekt ook de middenweg. “Wij behandelen Paarse Vrijdag niet uitgebreid met toeters en bellen, omdat de kans groot is dat veel ouders daar negatief op reageren. Het is continu balanceren tussen alle gevoeligheden die langskomen, zoals laatst toen in een klas met een regenboogvlag werd gezwaaid bij een onschuldig lied over een regenboog. Over de vlag kwamen klachten binnen van ouders met een islamitische achtergrond.”

Ze besluit: “Ik blijf dan liever in gesprek, dan dat ik mijn beleid koste wat kost doordruk.”

Gemeente Amsterdam:
‘We zien dat scholen geen
duidelijke norm durven te stellen’

De gemeente Amsterdam heeft in december van verschillende scholen signalen ontvangen dat kinderen zijn thuisgehouden. Wethouder Marjolein Moorman (Onderwijs) wil met scholen in gesprek om extra ondersteuning te bieden bij het invullen van de lessen rond seksuele vorming en de manier waarop ouders hier bij kunnen worden betrokken.

Moorman: “School is een plek waar je altijd jezelf moet kunnen zijn en in vrijheid jezelf moet kunnen ontwikkelen. Het is en blijft belangrijk dat kinderen leren omgaan met verschillen en zich in elkaar kunnen verplaatsen, zeker in een diverse stad als Amsterdam. Paarse Vrijdag speelt daar een belangrijke rol in.”

Paarse Vrijdag wordt op de tweede vrijdag van december gevierd en krijgt de laatste jaren steeds meer aandacht. De dag is in 2010 komen overwaaien vanuit de Verenigde Staten en staat daar bekend als Spirit Day, naar de kleur paars op de regenboogvlag die staat voor kracht (spirit).

Aanvankelijk was de dag vooral bedoeld voor het voortgezet onderwijs met als insteek: solidair zijn met de lhbtq-gemeenschap. Maar onder aanvoering van belangenvereniging COC is het breder getrokken door diversiteit in de breedste zin te vieren.

Sinds 2020 wordt Paarse Vrijdag ook in het basisonderwijs gevierd. Scholen zien kinderen van steeds jongere leeftijd worstelen met hun seksualiteit en willen een veilige plek voor ze zijn. Afgelopen jaar leidde dat tot een recordaantal van 1700 van de 6607 basisscholen in Nederland die meededen, terwijl in 2020 nog maar 500 scholen meededen. In Amsterdam deden 124 van de 246 basisscholen mee.

De invulling van Paarse Vrijdag is aan scholen zelf, al zijn vanuit het COC lespakketten beschikbaar. Op de openbare basisschool in Oost uit het artikel lezen ze bij de kleuters bijvoorbeeld het prentenboekje Julian is een zeemeermin voor, tekenen groep 3 en 4 regenbogen, en bekijkt groep 8 twee korte filmpjes over een transgender meisje en over een jongen die verliefd is op een jongen.

Het vieren van Paarse Vrijdag is niet verplicht, maar scholen zijn sinds 2012 wel wettelijk verplicht aandacht te besteden aan seksualiteit, diversiteit en met name seksuele diversiteit. Daphne Heijmering van het COC ziet de weerstand ook hiertegen groeien. “Het is een een-op-een kopie van de toenemende polarisatie en wrijving in de samenleving. We zien dat er zelfs scholen zijn die geen duidelijke norm durven te stellen en er uiteindelijk voor kiezen Paarse Vrijdag niet te vieren om wrijving te voorkomen.”

Het COC betreurt dat. “Het is ontzettend belangrijk dat scholen een duidelijke norm uitdragen: dat er niet wordt gepest of gescholden, en dat iedereen zichzelf mag zijn, wie je ook bent en op wie je ook verliefd wordt. Zodat alle kinderen en docenten zich veilig en geaccepteerd voelen. Juist op de basisschool is dat erg belangrijk.”