PlusAchtergrond
Kan nieuw college Landsmeer rust brengen in politieke chaos?
Voor de tweede keer in een jaar tijd wordt begin april in Landsmeer een nieuw college geïnstalleerd. De onrust zal daarmee niet bezworen zijn. Die begon, zoals alle ellende, met de liefde.
Met ingang van dit jaar zijn de formele bevoegdheden van een commissaris van de Koning uitgebreid met de mogelijkheid op eigen initiatief een gemeenteraadsvergadering bij te wonen. Arthur van Dijk schonk de twijfelachtige eer van de primeur in januari van dit jaar aan Landsmeer. Het werd een gedenkwaardige avond.
We zijn inmiddels twee maanden verder, maar het is niet uitgesloten dat de commissaris van Noord-Holland ’s nachts af en toe nog zwetend ontwaakt uit een nachtmerrie over het ongekende politieke pandemonium dat zich in de raadzaal voor zijn ogen afspeelde.
De vergadering begon traditiegetrouw met de inleidende beschietingen van de tweekoppige fractie Positief Landsmeer die nu – weinig positief en zeker niet gastvrij – op barse toon opheldering vroeg over de aanwezigheid van de commissaris. Daarna maakte de fractie bekend zich op te splitsen met als belangrijkste doel meer spreektijd te krijgen.
Later op de avond kwamen de coalitiepartijen GroenLinks en CDA na een lange schorsing onverwacht op de proppen met een motie van wantrouwen tegen wethouder Marion Breij van Lokaal Landsmeer. Voor een van de raadsleden van GroenLinks was dat weer reden om uit de fractie te stappen.
Ambitieuze nieuwkomer
De puinhoop was kortom compleet, en dat nog geen jaar na de verkiezingen. Het vertrek van de wethouder kwam niet als een verrassing. In de maanden ervoor was Breij zwaar onder vuur komen te liggen vanwege haar bestuurlijke betrokkenheid bij een plan waarvan zij als eigenaar van een stuk grond in de toekomst mogelijk financieel voordeel zou kunnen hebben.
De wethouder op haar beurt deed een boekje open over tegenwerking binnen de ambtelijke organisatie die haar als ambitieuze nieuwkomer niet zou hebben gepruimd. De uitkomsten van een onderzoek naar de gebeurtenissen worden binnenkort waarschijnlijk deels openbaar.
Toch, dat was allemaal meer aanleiding dan oorzaak. De oerknal van het conflict speelde zich af in de aanloop naar de verkiezingen, en het begon, zoals alle ellende, met de liefde. In december 2021 maakten Mandy Elfferich en Niels Bonenkamp hun privérelatie wereldkundig. Dat was nieuws, want beiden waren kopstukken in de lokale politiek: Elfferich als lijsttrekker voor D66, Bonenkamp als beoogd wethouder voor de VVD. Ook nog eens partijen die een grote kans maakten om deel uit te maken van een nieuwe coalitie.
Elfferich was op dat moment al wethouder, Bonenkamp had zijn vertrek als bestuurder in buurgemeente Oostzaan aangekondigd om in Landsmeer wethouder te kunnen worden.
Electoraal kanon
De kandidatuur van Elfferich verliep zonder noemenswaardige problemen, die van Bonenkamp leidde tot het vertrek van twee andere kandidaten van de VVD: Marion Breij en Lex Raymakers. In een persbericht gaven de twee de relatie van Bonenkamp met de lijsttrekker van de concurrentie op als reden.
Onvermeld bleef in het persbericht dat Breij haar ambitie om wethouder te worden voor de liberalen in rook zag opgaan door de komst van de ervaren Bonenkamp. Breij en Raymakers vonden politiek asiel bij Lokaal Landsmeer, dat de nieuwkomers royaal beloonde met een tweede en een derde plek op de kandidatenlijst, pal achter lijsttrekker Axel Damme.
Met alle obstakels uit de weg geruimd, sorteerden D66 en VVD voor op de vorming van een coalitie. Maar dat was buiten de kiezer gerekend. In maart 2022 kwam Lokaal Landsmeer verrassend als grote winnaar uit de bus. Met name Axel Damme, manager in de plaatselijke supermarkt, bleek een electoraal kanon: hij sleepte 1108 stemmen in de wacht, meer dan Elfferich (638) en Bonenkamp (144) samen.
Zonder enige bestuurlijke ervaring ging Lokaal Landsmeer de gesprekken aan met de andere partijen over een coalitie. D66 en VVD gaven al snel aan geen heil te zien in een college onder leiding van Lokaal Landsmeer en te kiezen voor een rol in de oppositie.
Slagroomtaart
Daarmee vielen twee grote partijen weg, maar Lokaal Landsmeer slaagde er na enkele maanden van overleg toch in een coalitie te presenteren. Met GroenLinks, CDA en Positief Landsmeer, waarbij alleen de eerste ook een wethouder mocht leveren. Het enthousiasme van de collegepartijen bleek uit een overvol programma met ruim honderdvijftig plannen en voornemens.
Informateur Bas Jan van Bochove prees de ambitie, maar pleitte ook voor realisme, gezien het kleine ambtenarenapparaat. Bij de presentatie van het akkoord trakteerde Damme op slagroomtaart en een fles van de beste kinderchampagne die hij in zijn winkel had kunnen vinden.
Eerste lakmoesproef
Een klein jaar later is alles weer anders: D66 en VVD vormen vanaf maandag met GroenLinks alsnog het nieuwe college van Landsmeer. Bonenkamp is kandidaat-wethouder, Elfferich heeft aangegeven in de gemeenteraad te willen plaatsnemen.
Daarvoor moet de raad nog wel toestemming geven – iets wat mogelijk maandag meteen aan de orde komt – want in de nieuwe gedragscode is een bepaling opgenomen over privérelaties tussen leden van de raad en het college. Dat is meteen een eerste lakmoesproef voor de nieuwe verhoudingen binnen de raad: zullen de messen opgeborgen zijn na alle gedoe of juist geslepen?
De commissaris van de Koning is voorstander van het eerste scenario. Tijdens een vertrouwelijk overleg op het provinciehuis in Haarlem heeft Van Dijk onlangs met de raad gesproken over zijn ervaringen in januari. Over de inhoud worden geen mededelingen gedaan, maar de vraag waar de raadsleden van Landsmeer in vredesnaam mee bezig zijn is wel gesteld.
De zoveelste uitbarsting van politieke onrust is bovendien geen reclame nu Landsmeer nog steeds op zoek is naar partners voor een bestuurlijke fusie. Wie wil er trouwen met een ongeleid projectiel?
