Hijsbalken slecht onderhouden: daar gaat de verhuistraditie

Er mankeert niets aan de woningen in de Barbusselaan in Zuidoost. Zo’n beetje onder de rook van de Arena zijn dit hier allemaal relatief nieuwe woningen, gebouwd eind jaren tachtig, dus net iets meer dan dertig jaar oud. Het onderhoud lijkt puik en ook de betonnen hijsbalken zijn op het oog in prima staat. Maar dat is een misvatting: de hijsbalken zitten er nog wel, maar mogen niet meer worden gebruikt. Ze zijn, zo zegt woningcorporatie Stadgenoot, ‘onklaar gemaakt’.

Wat voor deze woningen geldt, geldt voor meer panden in de stad, zegt een woordvoerder van Stadgenoot. “Wij beheren drieduizend woningen met hijsbalken. Die zouden allemaal elke vijf jaar moeten worden onderhouden, maar dat is ­financieel ingewikkeld. Als we dat zouden doen, kost ons dat vijf ton per jaar. Dus nemen we de balken mee in regulier onderhoud. Dat betekent dat we de balken vaak onbruikbaar maken. Mensen zullen dan gebruik moeten maken van een verhuislift.”

Enorm handig, zo’n balk

Het onklaar maken gebeurt op meer plekken in de stad, bij nieuwere en oudere adressen. Onlangs werden op adressen in de Orteliusstraat de haken weggezaagd, waardoor het touw en het blok die nodig zijn bij het gebruik van de hijsbalken niet meer konden worden bevestigd en het geheel dus niet meer functioneel is. Zowel bij corporatiewoningen als bij koophuizen zit men soms in de maag met de balken.

Er dreigt daarmee een einde te komen aan iets wat in vele ogen een typische Amsterdamse traditie is: het verhuizen van grote objecten met behulp van hijsbalken. De balken zijn enorm handig, zegt Frans Krabbenbosch van het bedrijf Hanebalk, dat gespecialiseerd is in de keuring van dergelijke hijsbalken. “Ze doken voor het eerst op in de zeventiende eeuw, de tijd dat Amsterdam groeide en bloeide. Omdat ruimte schaars was, bouwde men smalle huizen waardoor het trappenhuis er soms bekaaid vanaf kwam. Om toch grote dingen naar boven te kunnen krijgen, deed de hanenbalk zijn intrede.”

Typisch Amsterdams is het verschijnsel zeker niet, zegt Krabbenbosch. “Je ziet ze in veel meer steden, zowel in Nederland als daarbuiten. En je komt ze tegen in alle Hanzesteden. Maar Amsterdam heeft er wel heel veel. Wij willen dat dat zo blijft, want ze zijn bepalend voor een groot deel van het stadsgezicht in Amsterdam.”

Al decennia niet gekeurd

En voor wie het wil zien: dat klopt. De hijsbalken zijn, vaak uitbundig geornamenteerd, te vinden in de grachtengordel, maar in vrijwel alle buurten in de stad zie je ze terug. Soms is de hijsbalk overigens wel gedegradeerd tot een betonnen balk die uit de pui steekt.

Maar ook die vergt dus wel onderhoud, zegt Krabbenbosch. “Soms zijn de balken niet meer gekeurd sinds de oplevering van de woning, soms wel zestig jaar geleden. Ja, dan kwam er een schilder langs die er een kwastje verf overheen liet gaan en er een beetje stopverf tussen plakte. De meeste woningbouwverenigingen en vve’s beheren en onderhouden wel goed, die laten geregeld keuringen uitvoeren. Maar dit gebeurt niet altijd. Er is een duidelijk veiligheidsaspect: je kunt niet een hele boxspring aan een slechte balk hangen, dat kan fout gaan. Precies daarom worden ze soms onbruikbaar gemaakt door corporaties of vve’s.”

Het gebruik van de hijsbalk is een traditie die niet verloren mag gaan, zegt Krabbenbosch. “Als de hanenbalk onbruikbaar wordt gemaakt, wat soms gebeurt zonder overleg in het pand, zullen bewoners gebruik moeten maken van een verhuislift voor het verplaatsen van goederen die via de trap de woningen niet kunnen bereiken. Deze kosten kunnen aardig oplopen. En een lift kan niet overal bij. Dan is het soms nodig om vergunningen te regelen of parkeerplekken te reserveren.”