Halsema wil ‘online gebiedsverbod’ ondanks rechterlijke uitspraak toch doorzetten

Tijdens de coronarellen eind 2021 verbood Sharon Dijksma een 17-jarige jongen berichten te schrijven op sociale media nadat hij de tekst ‘Be there!!! Neem je matties & vuurwerk mee’ op Telegram had geplaatst. Het was in Nederland een van de eerste ‘online gebiedsverboden’ en voer voor juristen om over te discussiëren: had Dijksma als burgemeester wel de wettelijke bevoegdheid om een dergelijk verbod op te leggen?

Afgelopen vrijdag besloot de rechter van niet. Dijksma beriep zich op de Algemene Plaatselijke Verordening (APV), waarin de regels voor openbare orde en veiligheid in Utrecht zijn vastgelegd. Maar volgens de rechter kan de APV hier niet worden gebruikt, omdat het bij voorbaat verbieden van uitspraken in strijd is met de Grondwet. ‘Uitlatingen die aanleiding geven tot wanordelijkheden zijn misschien ongewenst, maar ook een ‘ongewenste mening’ blijft een mening,’ oordeelde de rechter.

De uitspraak heeft mogelijk ook gevolgen voor het beleid van burgemeester Femke Halsema, die de zaak met interesse heeft gevolgd. In oktober 2022 jaar zei zij immers ook online gebiedsverboden te willen inzetten om de openbare orde te waarborgen. Halsema wil zo bijvoorbeeld drillrappers verbieden opruiende muziekvideo’s te verspreiden. Een online gebiedsverbod zou ook kunnen helpen om andere oproepen tot rellen of geweld aan te pakken.

Landelijke wetgeving

Halsema ziet ondanks de rechterlijke uitspraak nog genoeg mogelijkheden om het online gebiedsverbod door te zetten, blijkt uit een dinsdag verstuurde brief aan de gemeenteraad. Een dergelijk verbod zou wel kans van slagen hebben als het gebaseerd wordt op de bevoegdheden van de burgemeester zoals die in de gemeentewet staan beschreven, in plaats van in de APV, zo stelt de burgemeester. De gemeentewet is een ‘formele regelgeving’ vanuit het Rijk en staat daarmee boven de APV.

De burgemeester schrijft daarmee dus door te gaan op de ingeslagen weg, maar erkent dat wel meer juridische duidelijkheid nodig is. Ook hier geldt dat de rechter Amsterdam kan terugfluiten. Halsema benadrukt ook dat online gebiedsverboden niet de vrijheid van meningsuiting op ‘ongeoorloofde wijze’ mogen inperken. ‘Zowel de vrijheid van meningsuiting als het demonstratierecht zijn in Amsterdam zoals u weet een groot goed.’

In een reactie op de rechterlijke uitspraak van vorige week ondertekende Halsema maandag samen met veertig andere burgemeesters een brief van Sharon Dijksma die gepubliceerd werd in NRC. Hierin schrijven zij dat burgemeesters in de huidige wetgeving online-oproepen tot rellen of ander geweld onvoldoende kunnen voorkomen.

Ze pleiten daarom voor een nieuwe wetgeving. ‘Het wordt tijd dat Den Haag zich buigt over de mogelijkheid voor burgemeesters om vooraf iets te doen tegen online aangejaagde rellen en ander geweld.’