PlusExclusief
Grote zorgen over geweld rondom Eritrese feesten: ‘Ze zijn losgeslagen’
Ernstig geweld rondom Eritrese feestavonden baart gemeenten en de politie grote zorgen. Wat bezielt jonge Eritreeërs? Welke rol speelt het regime in het land van herkomst? ‘Onze gemeenschap is kapot. Een complete jonge generatie lijkt verloren.’
In het laatste weekend van oktober is het even na middernacht ineens alarmfase één voor de politie in het doorgaans zo rustige Amstelveen. De beveiliging van partycentrum De Diamant aan de Touwslagerij, op een bedrijventerrein aan de rand van Westwijk, houdt het niet meer. Binnen is een besloten feest met zo’n 250 gasten aan de gang, met een optreden van de populaire Eritrese muzikant Tesfealem Arefaine, ook bekend als ‘Korchach’.
Buiten staan 150 mensen die zonder kaartje of uitnodiging naar binnen willen. Het is grimmig, er zijn al klappen gevallen. De eerste zes, zeven agenten vormen, samen met de portiers, een linie om de belagers uit de twee feestzalen te houden. Ze trekken hun wapenstokken en gebruiken die ook.
Binnen is de sfeer ook opgefokt. Gasten dreigen met gebalde vuisten naar buiten. Als het feest wordt stopgezet, wordt de dj belaagd. Agenten moeten hem ontzetten.
Gooien met stenen en glas
Even lijkt het rustig. Rond twee uur ’s nachts slaat de vlam opnieuw in de pan. Beveiligers blijken toch nog mensen de feestzaal in te hebben gelaten via de nooduitgangen, tot woede van de groep buiten. De politie staat voor een dilemma. Zijn de beveiligers onderdeel van de oplossing, of juist van het probleem? De situatie is compleet onoverzichtelijk. Een deel van de groep relschoppers heeft zich afgesplitst en bekogelt de teruggekeerde agenten rond de nabijgelegen tramhalte Sacharovlaan. Ze gooien met stenen die daar tussen de tramrails liggen, met glas en stukgeslagen tegels. Het zijn niet alleen mannen die meedoen, onder de stenengooiers zijn meerdere jonge vrouwen.
Rond kwart over twee krijgt commissaris Sander van de Koot telefoon. Hij is de chef van politiedistrict Zuid van de eenheid Amsterdam, waar ook Amstelveen onder valt, maar vanavond als hoofdofficier van dienst bovendien verantwoordelijk voor eventueel noodzakelijk grootschalig ingrijpen. Zoals nu. Hij trommelt 45 collega’s uit de wijde omtrek op. Onder hen ook leden van de Koninklijke Marechaussee, plus een ervaren hondengeleider. “Ik gaf ze opdracht zo veel mogelijk mensen te verdrijven,” vertelt hij. “Tijd om de mobiele eenheid op te roepen, was er niet, want dat duurt anderhalf uur.”
Ook als ze tijdens charges al stevige tikken met wapenstokken hebben gehad, blijven de relschoppers terugkomen. Honden schrikken hen maar heel even af. Agenten die daarvoor in hun normale uniformen niet zijn geëquipeerd, staan in een regen van stenen. Eén agent krijgt een steen op zijn knie, gaat neer en moet met een gepantserde politieauto worden ontzet. Abri’s gaan eraan.
Heftigste ervaring uit carrière
“Een automobilist reed, met te veel alcohol op, op de linie in, om op maar 10 meter afstand tot stilstand te komen. De agenten hadden wel kunnen schieten, zó extreem was het,” aldus Van de Koot. “Wie de camerabeelden ziet, beseft dat het een wonder mag heten dat maar één agent gewond is geraakt. In het donker zie je niet waar het gevaar vandaan kan komen. Dat is als zeer bedreigend ervaren. Mentaal zijn agenten zwaar aangeslagen. Een hondengeleider die 24 jaar in het vak zit, noemde dit de heftigste ervaring uit zijn carrière.”
Uiteindelijk worden 24 verdachten aangehouden. Meerdere arrestanten blijken dronken. Of ze ook drugs hebben gebruikt, is niet meer vast te stellen. Marechaussees die op de terugweg zijn naar hun kazerne bij Schiphol, stoppen in Amstelveen een auto die ze bij de rel hebben gezien. Een inzittende heeft een mes. Een jonge arrestant die de volgende ochtend wordt verhoord, zegt pijn te hebben in zijn bovenlichaam. Pas dan blijkt dat hij is gestoken. De wond is niet levensbedreigend.
Beelden van relschoppers getoond
Na afloop van de rellen rijst de vraag: wie zijn deze jonge Eritrese relschoppers? Waarom gaan ze zo tekeer? Het is namelijk zeker niet voor het eerst dat een Eritrees feest uitmondt in ongeregeldheden. In Zaanstad, Den Haag en Tilburg verliepen feesten nagenoeg op dezelfde wijze als in Amstelveen. (Zie ook kader.)
Het is geen specifiek Nederlands probleem. Ook in landen als Duitsland en Zweden zijn optredens en feesten uit de hand gelopen, melden diverse bronnen binnen de Eritrese gemeenschap, en bevestigen deskundigen. Dat gasten uit heel Nederland, maar ook uit België en Duitsland op de feesten afkomen, maakt het niet eenvoudiger. Voor de zomer zijn volgens dezelfde bronnen in Amsterdam verschillende feesten en filmavonden afgelast vanwege de opgelopen spanning.
Wat is er aan de hand? Lokale bestuurders klagen dat de overheid amper inzicht heeft in de Eritrese gemeenschap.
Politiecommissaris Van de Koot: “Het is voor ons onduidelijk om welk conflict het hier gaat, wat de kern van die boosheid is. Maar die woede, agressie en vernielzucht keren zich wél ineens tegen ons als politie, als we ingrijpen om de rust te herstellen. Dat is onacceptabel en maakt ook dat we in Opsporing Verzocht de beelden van de relschoppers hebben getoond, in de hoop hun identiteit te achterhalen.”
‘Complete generatie verloren’
Schattingen over het totale aantal Eritreeërs in Nederland variëren van 10.000 tot 25.000. In de regio Amsterdam wonen circa 5000 Eritreeërs.
“Onze gemeenschap is kapot,” zegt een Amsterdamse Eritreeër die al decennia in Nederland woont en goed is ingevoerd in zowel de Nederlandse als de Eritrese samenleving. “Een complete jonge generatie lijkt verloren.” Hij wil om veiligheidsredenen anoniem blijven. De lange arm van het Eritrese regime is berucht en nooit ver weg. Zelfs geestelijken die in Nederlandse kerken preken, ook in Amsterdam en Amstelveen, zijn volgens hem soms verlengstukken van het totalitaire Eritrese regime van de People’s Front for Democracy and Justice (PFDJ).
Dat regime voert al jaren een bloedige oorlog in een noordelijke provincie van buurland Ethiopië, maar de ellende begon veel eerder en zit veel dieper. “Aan het gewapende geweld ging al zeker twintig jaar aan mentale oorlog vooraf. Kinderen van 14, 15 jaar kregen en krijgen op een onbekende plaats militaire training. Ze zijn niet in een normaal gezin opgegroeid en slecht geschoold. Alles wat ze daar meekregen, is staatspropaganda. De situatie in Eritrea en hun vlucht heeft de jongeren getraumatiseerd. Hier integreren de meesten totaal niet.”
De spanning waaronder de jongeren en twintigers leven, hun wantrouwen en het gevoel van uitzichtloosheid vormen een gevaarlijke mix, zeker als overmatig gebruik van alcohol in het spel is. “Ze praten alleen maar negatief, zetten de gekste dingen op sociale media en zijn losgeslagen. Niemand kan ze nog temmen.”
Gemeenschap zit complex in elkaar
Daar komt bij dat de Eritrese gemeenschap complex in elkaar zit. Waar de ene zanger op een feest vooral een propagandist van het regime is die tegenstanders uitscheldt, mengen andere zangers juist aanklachten tegen de misstanden in Eritrea in hun teksten over liefde. Of ze schrijven op sociale media over intellectuelen die ondergronds moeten opereren en gedetineerden die onterecht in de gevangenis zitten.
Tesfealem Arefaine, de zanger die optrad tijdens de uit de hand gelopen avond in Amstelveen, behoort tot de laatste categorie. Dat zorgt ervoor dat, binnen de Eritrese gemeenschap, gesuggereerd wordt dat het regime in Asmara de rellen rondom concerten van onwelgevallige artiesten aanjaagt.
Hoogleraar Mirjam van Reisen is internationaal Eritrea-expert, verbonden aan de Tilburg University en de Universiteit Leiden. In Tilburg maakt ze onderdeel uit van het Eritrea Expertise Centrum van onafhankelijke experts met betrekking tot Eritrea, de Eritrese diaspora en de vluchtelingen.
Schizofrene situatie
Volgens haar is lastig te zeggen hoe de verhouding ligt tussen de Eritreeërs die loyaal zijn aan het regime, of zelfs de lange arm vormen, en degenen die juist tot de oppositie behoren of zijn gevlucht om de dienstplicht te ontlopen. “Binnen de cultuur van angst heerst een schizofrene situatie. Het is een heel vreemd spectrum van wit, via vele grijstinten, naar zwart. Velen worden gedreven door wisselende loyaliteiten,” zegt Van Reisen.
In die wereld is niets wat het lijkt. Zo wordt elke Eritreeër in Nederland geacht maandelijks 2 procent van het inkomen te doneren aan het regime.
“Wie tot de oppositie behoort, kan toch maar die verplichte belastingen betalen om kwetsbare naasten in Eritrea niet in de problemen te brengen,” zegt Van Reisen. “Toch zou ik zeggen dat het grootste deel van de mensen die na 2015 naar Nederland zijn gekomen, niet loyaal zijn aan het regime. Maar ze komen wel in de kerken van de PFDJ, en de kans dat ze over anderen klikken is niettemin groot. De behoefte aan levensbehoud is sterk.”
Ook Van Reisen ziet ‘de enorme trauma’s, frustraties en uitzichtloosheid’ als aanjagers van de agressie rond de evenementen. “Eritreeërs in de diaspora zuchten onder de willekeur en onhelderheid. Dat vertaalt zich ook in die optredens en festivals. Wie is loyaal aan het regime en wie niet; welke zanger is loyaal aan het regime en welke stiekem of juist openlijk niet?” zegt Van Reisen. “Er is geen groep waarin Eritreeërs níet denken dat het regime is geïnfiltreerd. Is wat iemand zegt, ook wat hij bedoelt? Dat maakt het voor ons en de Nederlandse overheid heel lastig met representatieve afvaardigingen te spreken, bijvoorbeeld over de verharding die we zien, en de vermoedelijke pogingen van de PDFJ ook in de politiek te infiltreren.”
De excessen in Amstelveen zijn niet uniek
Op kerstavond 2017 ontstaan in Zaanstad vechtpartijen bij een optreden van de Eritrese zanger Million Eshetu. Er wordt zelfs gedreigd met vuurwapens. Als het feest is beëindigd, keert een deel van de feestgangers zich tegen de politie. Die krijgt stenen, flessen en stoelen op zich af. Uiteindelijk worden tachtig agenten ingezet. Als de artiest maanden later opnieuw optreedt in Zaanstad, wordt een vrouw bewusteloos geslagen.
Op 4 januari 2020 loopt een concert van de Eritrese zanger Kiros Asfaha in Den Haag op vergelijkbare wijze uit de hand. Een groep van zo’n honderd personen wil zonder kaartje of fouillering naar binnen. Als het optreden is stilgelegd, wordt de politie bekogeld met stenen.
Op 24 juli 2022 gaat het mis in Tilburg. Bij een Eritrees concert van opnieuw Kiros Asfaha staan honderd mensen zonder kaartje voor de deur. Ze bestormen de ingang, de politie beëindigt het feest. De sfeer wordt grimmig, jonge relschoppers gooien stenen naar de politie, die chargeert.
Als de gemeente Rijswijk geen vergunning heeft verleend voor een festival, en de rechter dat besluit heeft geaccordeerd, verplaatst de organisatie het naar Beverwijk. Volgens ingewijden gaat het om een propagandatour van het Eritrese regime waaraan hooggeplaatste politici, mensenhandelaren en ‘propagandisten van de oorlog’ willen deelnemen. De burgemeester van Beverwijk vaardigt op 13 augustus 2022 een noodbevel uit en de eigenaar van het partycentrum gelast het evenement – van dezelfde organisator als dat in Amstelveen – af. In het Duitse Giessen gaat het alsnog door. Dat leidt tot rellen waarbij meerdere agenten gewond raken.
In Zwitserland, het Verenigd Koninkrijk, Denemarken, Noorwegen probeert dezelfde organisatie ook festivals te organiseren, maar die worden overal geblokkeerd.
