Energiebedrijven woedend, leggen investeringen in warmtenetten stil

Al langer stuurt het kabinet erop aan dat de gemeenten meer grip krijgen op de warmtenetwerken voor verwarming en douche. Die zijn vooralsnog veelal in handen van energiebedrijven als Vattenfall en Eneco, die op hun eigen net als enige leverancier het rijk alleen hebben. Nu de ministerraad vrijdag lijkt te gaan besluiten dat warmtenetten voor ten minste 51 procent in publieke handen moeten komen, reageren de energiebedrijven als door een adder gebeten.

Volgens Vattenfall dreigt ‘een onwerkbare situatie’ als alle nieuwe warmtenetten die nodig zijn voor de energietransitie verplicht publiek eigendom worden. Volgens Eneco dreigt zelfs ‘onteigening’ van bestaande warmtenetten. Hoe dan ook zal de overgang op duurzame energie vertraging oplopen en blijven woningen langer afhankelijk van aardgas voor verwarming, volgens de energiebedrijven.

Een minderheidsbelang van de energiebedrijven blijft wel mogelijk, maar die vinden dat onhaalbaar als zij wel investeringskapitaal en deskundigheid inbrengen maar geen directe zeggenschap hebben over de netten. Verwijzend naar een rapport van de Amsterdamse Rekenkamer over de Amsterdamse stadsverwarming waarschuwen ze voor de ‘onvoorspelbare dynamiek van de lokale politiek’ met elke vier jaar een nieuw gemeentebestuur.

Geen uitbreiding in Amstelveen

De onzekerheid die ontstaat zal de energietransitie verlammen, waarschuwen de energiebedrijven. Tot dusver komt 90 procent van de investeringen in warmtenetten van hen. In het Klimaatakkoord is afgesproken dat tot 2030 een half miljoen woningen van het aardgas overgaat op een warmtenet. Dat wordt onhaalbaar, zeggen de energiebedrijven met een verwijzing naar onderzoek van adviesbureau PwC.

Uit verontwaardiging over het kabinetsbesluit leggen de energiebedrijven per direct hun investeringen in nieuwe en bestaande warmtenetten stil. Wat dit betekent voor Amsterdam is nog niet duidelijk. Vattenfall zal de impact volgende week bespreken met de gemeente. Vattenfall belooft wel warmtenetten aan te leggen in wijken waarover al overeenstemming is bereikt.

In Amstelveen-Noord hoopte de gemeente nog dit jaar een overeenkomst te sluiten met Eneco over uitbreiding van het warmtenet, maar die komt er nu voorlopig niet. Irritatie over de kabinetsplannen is daarbij overigens maar een van de redenen. Ook speelt een rol dat uitbreiding veel duurder blijkt dan gedacht waardoor de aansluitkosten voor de 3500 bewoners hoger uitvallen. Verder blijkt het lastig inschatten hoeveel huiseigenaren willen overstappen op het warmtenet. Eneco benadrukt dat het niet definitief de stekker uit deze uitbreidingsplannen trekt. Ook de overeenkomst die het eerder met Amsterdam sloot over Strandeiland op IJburg gaat gewoon door.

Steun uit Amsterdam

In de ‘transitievisie’ die Amsterdam heeft laten maken voor de manier waarop de hele stad van het aardgas af gaat, zijn warmtenetten voor honderdduizenden huishoudens hét alternatief. Vattenfall dringt in plaats van de kabinetsplannen aan op lokaal maatwerk en noemt het warmtenet in het noorden en het westen van de stad als voorbeeld. Dat is na het bijna-omvallen van afvalenergiebedrijf AEB in handen van Vattenfall en de gemeente samen.

De gemeente Amsterdam steunt het beleid om warmtenetten grotendeels in publieke handen te brengen. “De huidige energiecrisis toont aan hoe belangrijk het is dat de overheid regie heeft over zoiets belangrijks als de manier waarop we onze huizen verwarmen,” zegt wethouder Zita Pels (Duurzaamheid). “In onze ogen kan dat samen met coöperaties van bewoners en natuurlijk ook met energiebedrijven.”