Dit eiland in New York heeft een ondergronds afvalsysteem. Kan dat ook in Amsterdam?

Op Roosevelt Island in New York wordt het afval weggevoerd via een ondergronds buizenstelsel. Zo’n systeem komt ook in de Sluisbuurt op Zeeburgereiland. Wat kan Amsterdam leren van New York?

Afval hoort bij het straatbeeld in de grote stad. Maar op Roosevelt Island, een smal eiland tussen Manhattan en Queens, zijn geen vuilniszakken, uitpuilende containers of stinkende afvalwagens te bekennen. Het verzamelen en sorteren van afval gebeurt daar middels een ondergronds buizenstelsel.

Het systeem werkt als een enorme stofzuiger, op vacuüm dus. “Elk gebouw heeft een chute (afvalschacht), waarin mensen hun huishoudelijke afval gooien,” vertelt Larry Carrick, hoofdingenieur van het systeem. “Vier keer per dag wordt het afval onder hoge druk weggeblazen naar een centraal inzamelpunt.” De faciliteit op Roosevelt Island telt 30 buizen, bedient zo’n 17.000 mensen en verwerkt 40 ton afval per week.

Minder ongedierte

Dat heeft talloze voordelen. Er is minder personeel nodig (in totaal werken er zeven mensen in de centrale) en de afvalinzameling gaat ononderbroken door: ook tijdens heftige weersomstandigheden zoals orkaan Sandy of sneeuwstormen.

Bovendien verfraait het de stad, vertelt Lars Kouwenhoven. De Nederlander, die is gespecialiseerd in stadstechnologie, woont nu drie jaar in New York – waarvan het eerste op Roosevelt Island. Kouwenhoven: “Op de dagen dat het vuilnis wordt opgehaald, liggen de stoepen in Manhattan vol met zwarte vuilniszakken. Soms zijn het er meer dan honderd, dan kan je er amper langs. Dat heb je op het eiland nooit.”

De afvalbuizen op Roosevelt Island zijn volledig afgedicht, waardoor ze bestand zijn tegen overstromingen en ongedierte. “Ik heb daar nog nooit een rat gezien,” zegt Kouwenhoven. “Ik weet natuurlijk niet zeker of het alleen door het afvalsysteem komt, maar er lijkt wel een verschil te zijn met de rest van de stad.”

Grote stofzuiger

De technologie die ten grondslag ligt aan de vacuümafvalsystemen is niet nieuw. Al in de negentiende eeuw gebruikten Amerikaanse steden als Philadelphia en New York kilometerslange ondergrondse pneumatische buizen om post door de stad te vervoeren. In 1961 werd het eerste vacuümafvalsysteem ter wereld geïnstalleerd in Zweden.

Inmiddels wint het concept aan populariteit. Ook in Amsterdam wordt gewerkt aan een soortgelijk systeem in de Sluisbuurt – de nieuwbouwwijk op Zeeburgereiland waar bewoners zich vanaf 2024 kunnen vestigen.

Het zogeheten Ondergronds afvaltransport (OAT) gaat daar bestaan uit een twee kilometer lang buizenstelsel. Zo’n 5600 huishoudens zullen hun gescheiden afval kunnen weggooien in inwerpopeningen in hun gebouw. Per afvalstroom (papier, gft of rest) wordt het afval op gezette tijden via een soort grote stofzuiger afgevoerd naar een centrale terminal, en vanaf daar naar de verwerker.

Hele tapijten weggooien

Almere heeft zo’n systeem al sinds 2003. Daar bleek het geen onverdeeld succes: naast de hoge kosten, waren er veel klachten over de storingen. “Als ik een tip mag meegeven aan Amsterdam: maak de inwerpopeningen kleiner,” lacht ingenieur Carrick. “Anders gooien mensen er van alles in, van hockeysticks tot hele tapijten. En dan gaat het systeem kapot.”

Daar is over nagedacht, laat een woordvoerder van de gemeente Amsterdam weten. Het formaat en de vorm van de inwerpopeningen zijn zo ontworpen dat het lastig is om afval in te werpen dat verderop vast komt te zitten. Ook wil de gemeente in gaan zetten op goede voorlichting en is er gekozen voor het apart inzamelen van grof karton en glas.

Als er toch sprake is van een verstopping, kan die in de meeste gevallen met behulp van de besturing vanuit de terminal verholpen worden, aldus de gemeentewoordvoerder. Carrick voegt daaraan toe: “Het is cruciaal dat er opgeleide ingenieurs in de terminal werken.”

Toekomstbestendig

Het Roosevelt Islandsysteem is inmiddels zo’n 48 jaar oud en heeft wat ouderdomskwaaltjes, zoals versleten en verrotte buizen. In 2019 kwam er daarom een upgrade die 1,7 miljoen dollar kostte. “Maar nog steeds is het systeem niet heel toekomstbestendig,” zegt Kouwenhoven. “Je kunt bijvoorbeeld niet recyclen, alles gaat in één buis.”

In de Sluisbuurt leveren gebruikers het afval straks dus wel gescheiden in. En plastic afval wordt – net als in de rest van de stad – achteraf door de verwerkingsinstallatie gescheiden van het restafval. Bovendien is het gekozen systeem van de leverancier tot 50 procent zuiniger in energieverbruik ten opzichte van traditionele OAT-systemen, claimt de woordvoerder.

Hoe mooi dit ook klinkt, het OAT lijkt vooral een optie voor nieuwbouw. Oude huizen verbinden aan een ondergronds buizenstelsel is prijzig en complex. Maar er zijn mogelijkheden, ziet Carrick. In New York wordt er gewerkt aan een soortgelijk afvalsysteem in de Polo Grounds Towers – vier sociale huurflats in Upper Manhattan. De afvalschachten zijn er al, er komt een centrale in de parkeergarage.

Carrick: “Dat kan natuurlijk niet overal. Maar het interessant om ook te onderzoeken hoe het systeem geïmplementeerd kan worden in bestaande wooncomplexen.”