PlusAchtergrond
De slag om Amstelveen Kronenburg: winnen de vliegtuigen of de woningen?
Hoog gras, vervallen beton, leegstaande kantoorkolossen, en dat in het hart van groot-Amsterdam, dat honderdduizenden huizen tekort komt. In Amstelveen Kronenburg woedt een gevecht dat de hele regio aangaat: winnen de vliegtuigen of woningen?
Een afbrokkelende parkeergarage en ‘1972’ schreeuwende kantorenwezen. Een wandeling door Kronenburg is een tocht langs de grauwbetonnen erfenis van vervlogen denken over het strikt scheiden van werken en wonen. Een speurtocht door woekerende stadsrimboe waar zwervers letterlijk hun tenten hebben opgeslagen achter wrakkige hekken en waarschuwingsborden.
Deze zomer maakte de Amstelveense gemeenteraad het mogelijk dat in de verpauperde kantorenwijk 4782 nieuwe woningen komen. Van divers pluimage, maar met een gemene deler: allemaal bedoeld voor tijdelijke bewoning door studenten, expats en woningstarters.
Als een soort omgekeerd Asterixdorpje verzet de rijksoverheid zich echter standvastig tegen de bouw, want de gedroomde studentenwijk ligt onzichtbaar onder een geluidstong van Schiphol. Over Kronenburg vliegen toestellen naar – en soms van – de luchthaven. In drukke tijden soms elke twee minuten. Dat is zeker buiten goed te horen. En, bijna dertig jaar na de Bijlmerramp, ook een veiligheidsrisico.
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (I&W) daagt Amstelveen nu voor de Raad van State, wat ook staatkundig betrekkelijk uitzonderlijk is. ‘De plannen zijn van een dusdanige omvang dat als de minister die zou laten passeren, de strekking van de Luchtvaartwet ondermijnd wordt,’ schrijft de Inspectie Leefmilieu en Transport (ILT) namens het ministerie in zijn beroepschrift. Amstelveen zet plannen voor studentenwoningen ‘in strijd met de wet voort’ en is ‘tegen beter weten in op zoek gegaan naar mogelijkheden voor een gebied waar de nadruk ligt op beperkingen.’
Ja tenzij
“Er wordt nu gedaan alsof we plotseling een wild plan hebben bedacht,” zegt wethouder Floor Gordon (Ruimtelijke Ordening) tijdens een wandeling door Kronenburg. “Maar we zijn hier al negen jaar mee bezig. We hebben altijd contact gezocht met de verantwoordelijke ministeries en de inspectie. We hebben geluisterd naar hun argumenten. Ons plan is opnieuw goed onderbouwd, goed onderzocht en er is gewerkt om het grootste bezwaar – het geluid – te beperken. We zijn geen cowboys in Amstelveen, we zijn buitengewoon zorgvuldig.”
Sterker nog: plannen voor een nieuwe studentenwijk zijn door het ministerie van Binnenlandse Zaken, dat over wonen gaat, opgenomen als ‘versnellingslocatie’ in de Woondeal, waarin afspraken tussen het rijk en gemeenten staan over de broodnodige woningbouw, inclusief rijksgeld. Maar het ministerie I&W, dat niét over wonen gaat, heeft daar geen boodschap aan.
Elkaar tegenwerkende ministeries zijn voor bouwambassadeur Lex Brans van Noord-Holland niet nieuw. “Iedereen zegt: we trekken op als één overheid. Het ministerie van Binnenlandse Zaken maakt Kronenburg tot proeftuin en het ministerie van Infrastructuur zegt doodleuk: er kan daar niets. Ik vind dat Voskuilen,” waarmee hij doelt op de onwrikbare regelroutine uit J.J. Voskuils sleutelroman Het Bureau. “Het hele dossier verbaast me. Kijk naar het effect in plaats van naar het strikt toepassen van de regels. Werk vanuit ‘ja, tenzij’ in plaats van ‘njet’.”
Kafka
De standvastigheid van het luchtvaartministerie is niet voor niets: woningbouw toestaan betekent een potentiële bom onder de toekomst van Schiphol. Toekomstige bewoners kunnen immers klagers worden en klagers bepalen in de plannen van het huidige kabinet straks mede of Schiphol verder kan groeien.
In het beroepschrift van inspectie ILT staat het klip en klaar: ‘De focus ligt hier niet op woningbouwproductie. Het uitgangspunt is leefbaarheid. Het is de bedoeling dat wij mensen beschermen tegen vliegtuiglawaai.’ Maar hoe bescherm je mensen beter tegen vlieglawaai als je niet de herrie maar de mensen wegneemt?
Pikante historiek: diezelfde inspectie ging in 2009 wel akkoord met de komst van 724 nieuwe studentenwoningen, toen de aanpalende campus Uilenstede werd opgeknapt.
Kronenburg lijkt de plek waar Kafka zich omdraait in zijn graf. Volgens de regels mogen in Kronenburg maximaal 25 woningen worden neergezet op de plek waar er 4582 passen. Terwijl op nog geen 400 meter afstand het karkas van een nieuwe woontoren in de lucht steekt: 18 verdiepingen met 276 middenhuurappartementen. Even verderop in Buitenveldert wordt gebouwd aan twee torens met nog eens 248 woningen. Ze liggen net buiten de onzichtbare grenzen waaraan Den Haag zo vasthoudt.
Waar onder geen beding duizenden studenten mogen slapen, kunnen volgens de voorschriften wel ongestraft duizenden soldaten, misdadigers, vluchtelingen of toeristen onder dezelfde omstandigheden overnachten.
Want de ondoorgrondelijke luchtvaartregels staan Amstelveen wel toe in Kronenburg een kazerne, gevangenis, asielopvang of hotels te bouwen. Sterker nog: die staan er al. De afgelopen jaren zijn vier Kronenburgkolossen omgetoverd tot hotel. In goede tijden slapen er duizenden vakantiegangers onder dezelfde vliegroutes die geen bewoners velen. Dat geldt ook voor tienduizenden inwoners van Amstelveen Noord en Buitenveldert, die al decennia onder precies die bedreigingen van Schiphol wonen, of de 3400 studenten die al vijftig jaar in het aanpalende Uilenstede onder de vliegroute van de ‘Bulderbaan’ van Schiphol leven.
Minachting
Van luchtvaartministerie I&W en diens luchtvaartinspectie mag eigenlijk alleen alles bij het oude blijven. Maar niemand ziet een nieuwe monomane kantorenwijk nog zitten. Ook de vastgoedbranche niet. “Dit gebied leent zich niet meer voor grootschalige kantoorbouw,” zegt directeur Maarten Feilzer van Zadelhoff, dat mede-eigenaar is van een flink stuk Kronenburg.
Studentenhuisvesting is, erkent Feilzer, best een stap voor Zadelhoff, de peetvader van het Amsterdamse vastgoed. “Wonen snappen we nog een beetje, maar wij doen geen studentenhuizen. Alleen leent Kronenburg zich zo duidelijk voor studentenwoningen, daar kunnen zelfs wij niets anders van maken. We hebben een mooi ontwerp voor 400 studentenwoningen gemaakt en de rest van het terrein verkocht aan een studentenhotel.”
“Het is zuur dat het kabinet er een streep door wil zetten. Dat toont weinig gevoel voor wat er in de samenleving leeft. Elke week demonstreren mensen tegen woningnood en als dank zegt de minister: ik maak bezwaar tegen huizenbouw. Het is minachting van de wooncrisis als je maar blijft volhouden dat hier alleen kantoren mogen komen.”
Wethouder Gordon: “Het zou jammer zijn dat de indruk ontstaat dat Schiphol belangrijker is dan maatschappelijke problemen als huisvesting en het nieuw leven inblazen van een verloederd gebied. Ik heb vertrouwen dat het goed afloopt. Maar als je wilt weten wanneer de eerste studenten hier komen wonen, moet je dat aan het ministerie vragen. Wat ons betreft zo snel mogelijk. Ik geef liever een student de vrije keuze: tijdelijk in een goed geïsoleerde woning te wonen met een paar vliegtuigen boven zijn hoofd of bij zijn moeder te blijven.”
Reactie Inspectie Leefmilieu en Transport (ILT)
“Gemeenten moeten rijksbeleid opnemen in hun bestemmingsplannen. We hebben een beroepschrift ingediend omdat ILT van mening is dat de gemeente Amstelveen dit niet goed heeft gedaan. In dit gebied zijn geen nieuwe woningen toegestaan, met uitzondering van bestaand gebruik of maximaal 25 woningen per nieuwbouwplan.
De gemeente stelt dat de gewenste woningontwikkeling binnen de nieuwe regels past. In 2018 heeft de gemeente voor hetzelfde plan een ontheffing aangevraagd. Die is toen geweigerd.
Zo’n verklaring kan alleen afgegeven worden als sprake is van specifieke bijzondere omstandigheden. Dat er een woningtekort is, daar is iedereen zich van bewust. Maar dat zijn volgens ILT geen bijzondere omstandigheden.”
