Dankzij deze forensisch onderzoeker hebben drie onbekende doden nu een naam

Als forensisch rechercheur van het coldcaseteam van Amsterdam speurt Carina van Leeuwen (61) naar de identiteit van onbekende doden. Het afgelopen jaar achterhaalde ze er drie.

De onbekende doden uit de stad zitten stuk voor stuk met steekwoorden in haar hoofd. De ‘taludman’, ‘vrouw met het horloge’, ‘de Italiaanse maffioso’ of gewoon een naam als ‘Kanawa’: Van Leeuwen weet precies om welke zaak het gaat. Geen van de zaken laat haar makkelijk los.

Het afgelopen jaar werkte Van Leeuwen, die sinds 2006 bij het coldcaseteam werkzaam is, grotendeels thuis. Ze nam de tijd om processen-verbaal van de onbekende ­doden nog eens goed door te lezen. En zo ontdekte ze door een klein zinnetje in een van de dossiers een aanwijzing die tot het oplossen van de zaak van de ‘slootman’ leidde.

De zaak dateert van 7 maart 1997. De politie had in een sloot naast de Muiderstraatweg het lichaam aangetroffen van een man: lang van stuk – 1.92 meter – met een stevig postuur, tatoeages, een oorbelletje en, zo bleek na onderzoek, een aangetaste lever. Wie de man was – vermoedelijk was hij tussen de 30 en 45 jaar oud – werd niet duidelijk. Het verspreiden van zijn signalement en een oproep in de krant leverden weinig op. “Men dacht aanvankelijk aan een zeeman. Maar niemand was als vermist opgegeven,” zegt Van Leeuwen.

De ‘slootman’ werd begraven op Sint ­Barbara, waar de onbekende ­doden in Amsterdam ter aarde worden besteld. Voor een speciale uitzending van Opsporing verzocht in juni vorig jaar besloot Van Leeuwen de zaak nogmaals onder de aandacht te brengen. Het signalement, de kleding en de tatoeages van de man werden getoond.

Maar opnieuw kwam er niets los. Van Leeuwen: “Ik wilde ermee door. Een onbekende dode heeft geen stem. Alleen zijn overlijdensdatum is min of meer bekend. Een onbekende dode telt letterlijk niet mee. Zijn geschiedenis is onbekend en zijn familie weet niet waar hij is. En dit zijn mensen die toch door iemand zijn liefgehad.”

Fikse huurschuld

Tijdens het lezen in oude dossiers viel haar oog op een opmerking van een politieman die rond die tijd betrokken was bij een woninguitzetting. De huurder was al lange tijd verdwenen, maar nooit als vermist opgegeven. Kon de ­bewoner de man zijn die eerder in het water is gevonden? Ze las het dossier van de huisuitzetting in Diemen, vlak bij de vindplaats van het lichaam, en kon de zaken aan elkaar linken. “Puur toeval. De man bleek een fikse huurschuld te hebben opgebouwd.”

Gepensioneerd collega Nel Schep, die als vrijwilliger bij het coldcaseteam werkt, nam contact op met de familie van de man, die 38 jaar is geworden. Een zus vertelde dat haar broer Jan al tijden was vermist. Zijn lichaam is herbegraven op Sint Barbara, met een bordje met zijn naam ­erbij.

De zaak van de Amsterdamse Jan is vrij uniek. De meeste onbekende doden die reeds geïdentificeerd zijn, blijken veelal uit het buitenland te komen. “Vooral in de jaren ­negentig kwamen er veel drugstoeristen naar Amsterdam en waren er veel heroïnedoden, die onbekend bleven.”

Sinds 2010 is het aantal onbekende doden afgenomen doordat meer mensen een ID of telefoon bij zich dragen en er betere opsporingsmethoden zijn ontwikkeld. Van de 100 onbekende Amsterdamse doden die destijds stonden geregistreerd, zijn er inmiddels 37 geïdentificeerd. Van Leeuwen deelt de zaken in drie verschillende categorieën in: ‘opgelost’, ‘mogelijk op te lossen’ door de aanwezigheid van foto’s, dna en vingerafdrukken van de overledene’, en ‘kansloos’. Ze had de ‘slootman’ geschaard onder de laatste categorie. Want waar begin je met zoeken als er geen vingerafdrukken, goede foto’s en dna meer zijn?

Van Leeuwen, medeauteur van het twee jaar geleden verschenen boek Onbekend maar niet vergeten, pleit daarom voor een verplichting om de identiteit van alle onbekende doden te achterhalen. “Nu is dit de taak van de burgemeester, zoals beschreven in de Wet op de lijkbezorging. Maar dat blijkt in de praktijk niet haalbaar. Het gebeurt vaak niet. De graven worden na tien jaar geruimd en de onbekende zal waarschijnlijk nooit meer geïdentificeerd worden. Die wet uit 2010 moet gemoderniseerd worden.”

Van Leeuwen hoopt dat de politie dan de plicht krijgt om de onbekende doden te identificeren. Ook is het belangrijk dat deze onbekende doden centraal worden geregistreerd. Zelf heeft ze veel aan het goed gedocumenteerde archief van de begraafplaats Sint Barbara, waar de familie Degenkamp al drie generaties lang de scepter zwaait. “Het is de ruggengraat van mijn onderzoek. De familie heeft in de boeken precies genoteerd op welke plek de onbekende ­dode is gevonden.”

Natuurlijke dood

Dit jaar boog ze zich ook over een andere onbekende ­dode die op Sint Barbara was begraven. De zaak van de ­‘taludman’ had Van Leeuwen al geschaard onder de categorie ‘kansloos’. De man was in oktober 1995 dood aangetroffen onder een talud onder de A10 bij Sloterdijk. Hij bleek aan een natuurlijke dood te zijn gestorven. Van de man waren geen toonbare foto’s en vingerafdrukken beschikbaar. “Er lag alleen nog wat botmateriaal bij het NFI, maar het materiaal was erg gedegenereerd.”

Zijn graf bleek al te zijn geruimd toen Van Leeuwen in 2010 aan het project begon om de 27 onbekende doden van Sint Barbara op te graven en te identificeren aan de hand van dna. Dna-deskundige Charissa van Kooten van het NFI wist afgelopen mei met een nieuwe techniek dna te verkrijgen.

Onmiddellijk was er een ‘hit’ in de dna-databank van vermiste personen. De dochter van de ‘taludman’ had haar vader als vermist opgegeven en in 2011 dna afgestaan. Ze was destijds tevergeefs op zoek gegaan naar haar vader Henk, die ze sinds 1970 niet meer had gezien. “Ze was een klein meisje toen haar vader vertrok. Nu konden we haar vertellen waar hij was gestorven en begraven.”

Haar vader Henk bleek begin jaren zeventig naar Amsterdam te zijn verhuisd. Hij woonde tot 1988 op meerdere adressen in de stad. Van Leeuwen: “Ergens tussen 1988 en 1995 ging het mis. Hij leefde een zwerversbestaan, was erg ziek en leed aan longembolie. En zo heeft de taludman na 25 jaar eindelijk weer een naam en een geschiedenis gekregen. De kinderen weten nu waar hun vader is en wat er met hem is gebeurd.”

De overblijfselen van Henk, die 60 jaar is geworden, zijn herbegraven. Er is ook een dienst geweest. “Het bestaande beeld van een zwerver die in een tentje leefde, is daarmee veranderd. Hij had een baan en kinderen, maakte muziek en speelde in een amateurbandje. Een knappe vent ook, die goed functioneerde.”

Van Leeuwen doet het werk ook om een einde te maken aan de knagende onzekerheid van de nabestaanden, die vaak niet aan verwerking toekomen. “Soms is het een bevestiging voor hen omdat ze al een vermoeden hadden wat er is gebeurd. Meestal is het een opluchting dat ze zekerheid krijgen. Ouders willen vaak niet verhuizen omdat ze niet willen dat hun vermiste zoon of dochter hen niet meer kan vinden.”