Applaus bij Radio Mart in Zuidoost na slavernijexcuses: ‘Druk moet op de ketel blijven’

Even voor twee uur klinkt applaus in de studio van Radio Mart. Aanleiding zijn de woorden die een paar kilometer verderop in het Oosterpark zijn uitgesproken door burgemeester Femke Halsema. “Voor de actieve betrokkenheid van het Amsterdamse stadsbestuur bij het commerciële systeem van koloniale slavernij en de wereldwijde handel in tot slaafgemaakten bied ik, namens het college van burgemeester en wethouders, excuses aan.”

Over de noodzaak van excuses wordt al decennia gesproken in de uitzendingen van Radio Mart, de keukentafel van de Surinaamse gemeenschap in Amsterdam. En nu is het zover. “Ik ben geëmotioneerd, tot mijn verbazing,” zegt historicus Patty Gomes, een van de gasten die is aangeschoven voor een speciale uitzending. GroenLinkser Simion Blom: “Dit is een vreemd moment. Er gaat heel veel door me heen. Ik zie de laatste dagen zo veel mooie dingen ontstaan.”

Blom was een van de raadsleden die in 2019 zijn handtekening zette onder het initiatiefvoorstel om excuses aan te bieden voor het Amsterdamse aandeel in de slavernij en slavenhandel. De uitvoering van het voorstel zet de deur open voor verandering. “De huidige structuur van ongelijkheid is niet uit de lucht komen vallen, maar stamt uit de koloniale tijd. We gaan nu werken aan herstel.” Onderzoeker Jules Rijssen knikt. “Nu begint het pas.”

Schuld en boete

Een gevoelige snaar blijkt de burgemeester ook te hebben geraakt met haar disclaimer dat geen enkele nu levende Amsterdammer schuld heeft aan dat verleden. Gomes gooit de knuppel in het hoenderhok: “Daar ben ik faliekant tegen. Er is wel degelijk schuld bij de erfgenamen van de koloniale overheersing. De witte Nederlanders profiteren nog elke dag van de rijkdom en de mogelijkheden tot ontwikkeling die zijn voortgekomen uit de koloniale tijd.”

Docent Ronny Lede tekent protest aan. “Ik vind het onverstandig om over schuld te spreken. Het duwt mensen in een hoek waar ze niet willen zitten en dan gaan de hakken in het zand. Ik heb het liever over verantwoordelijkheid. Hoe je het ook wendt of keert: we zullen het gezamenlijk moeten doen. Dat is de grote winst van vandaag: we kunnen nu zeggen dat we samen aan het werk moeten om gelijkwaardigheid te creëren.”

Financiële claims

Rijssen voegt eraan toe dat de schuldvraag over het koloniaal verleden in de Bijlmer altijd als brandstof heeft gefungeerd voor zwarte activisten en organisaties. Antropoloog Francio Guadeloupe krijgt de vraag voorgelegd of de term schuld ook van invloed kan zijn op eventuele financiële claims. Ja, luidt het antwoord. “Als een instituut excuses maakt, kan het worden aangesproken op zijn verantwoordelijkheid. Bij een schuldbekentenis kan het worden aangeklaagd.”

Over één ding zijn alle aanwezigen het eens: het Amsterdamse excuus moet landelijk navolging krijgen. Gomes waarschuwt voor verslapping. “Eind jaren negentig was er ook veel aandacht voor het slavernijverleden. Dat leverde een monument op en een instituut dat binnen de kortste keren werd gekortwiekt. De druk moet op de ketel blijven.” Rijssen weet hoe: “De zwarte gemeenschap moet zwarte organisaties vooral blijven steunen.”