PlusAchtergrond
Amsterdamse politie en VU: bemiddeling werkt vaak beter dan aangifte
Strafrecht is lang niet altijd de beste weg uit een conflict. Bemiddeling levert alle partijen vaak meer op, blijkt uit een onderzoek door de politie en de Vrije Universiteit. ‘Sorry zeggen is moeilijker dan het probleem op het bord van de politie schuiven.’
Een jongen van 15 en een meisje van 13 kennen elkaar via vrienden. Het klikt. Hij stuurt haar een intieme foto, zij stuurt hem een foto van haar borsten. Het gerucht dat de jongen die foto via sociale media heeft verspreid, bereikt haar vader. Die is in alle staten. Hij overweegt aangifte te doen van ‘sexting’, maar vreest een slap strafje. Hij en de moeder van de jongen stemmen in met de bemiddeling die de politie voorstelt.
De vader toont zich tijdens het eerste contact met de externe bemiddelaar een tikkende tijdbom. Hij heeft de wildste plannen met de jongen, omdat die het leven van zijn dochter in zijn ogen heeft verwoest. Hij wil geld zien ter compensatie.
Dreigement
In een gezamenlijk gesprek vertelt de moeder van de jongen dat het appen van de foto’s eenmalig was en dat haar zoon niets heeft verspreid. Hij is erg van slag, heeft veel spijt en zijn moeder en hij slapen slecht.
De vader, die tijdens het gesprek gespannen is, vertelt dat zijn dochter steeds moet huilen en een laag zelfbeeld heeft. Hij zegt drie uitwegen uit dit conflict te zien: aangifte van laster en smaad doen, met het risico op een onbevredigende straf; financiële genoegdoening of eigenrichting door de jongen iets aan te (laten) doen. De moeder zucht geschrokken na dat laatste dreigement.
Tikkie
De beide ouders praten onder begeleiding van de mediator heen en weer over een oplossing.Uiteindelijk stelt de moeder voor dat haar zoon enkele honderden euro’s betaalt, alles wat hij ‘zijn hele leven’ bij elkaar heeft gespaard met inmiddels twee bijbaantjes. De vader gaat akkoord omdat hij met dat geld iets leuks kan gaan doen met zijn dochter. De moeder schiet het bedrag ter plekke voor via een Tikkie.Als de jongen met zijn moeder alle foto’s uit zijn telefoon heeft gewist, geeft de wijkagent die terug.
In een slotovereenkomst leggen de ouders vast dat het conflict is opgelost. Ze zijn het over nog iets eens: dat de bemiddeling een rechtvaardige uitkomst heeft opgeleverd. Dat ze allebei problemen ondervinden in het opvoeden, leidt tot enig wederzijds begrip.
Erkenning
Het is een van de zes cases waarin de Amsterdamse politie, universitair hoofddocent bestuurswetenschappen en politicologie Ronald van Steden van de VU en gespecialiseerd bemiddelaar Kim Roelofs onderzochten of mediation een kansrijk en effectiever alternatief kan zijn voor het strafrechtelijke onderzoek dat normaal op een aangifte volgt.
Ja, was in alle zes de zaken het antwoord. “We willen breder kijken naar de bedoeling die de burger heeft die aangifte komt doen,” zegt districtchef Sander van de Koot van de politie in Amsterdam-Zuid, Amstelveen en omliggende gemeenten. “Mensen komen aangifte doen omdat dat nu eenmaal de bekende procedure is, maar wij willen onze agenten trainen in het idee dat burgers in bijna de helft van de gevallen niet echt uit zijn op strafrechtelijke vervolging, maar op een einde aan hun conflict. Ze willen erkenning en herstel. Dat ze hun verhaal kunnen doen en de ander sorry zegt.”
Het zou bovendien erg helpen als de ‘toch al overbelaste strafrechtketen’ gevrijwaard blijft van slepende onderzoeken die veel tijd en mankracht kosten, maar weinig oplossen. Van de Koot: “In deze sextingzaak zou het heel lastig zijn geweest bewijs te vinden dat die jongen die foto had verspreid. De kans dat zo’n onderzoek op niets uitloopt, is enorm, net zoals het risico op eigenrichting terwijl wij nog bezig zijn. De politie is er voor recht en vrede, maar we moeten vaker in vrede denken dan alleen in het recht.”
Herstel
Artikel 51h in het Wetboek van Strafvordering schrijft al acht jaar voor dat politie en justitie slachtoffers en verdachten snel inlichten over de mogelijkheid van bemiddeling om de verhoudingen te herstellen, maar dat weten veel agenten niet.
“Hoe we in conflicten kunnen werken aan herstel, is een belangrijk vraagstuk. In onze zes casussen zie je heel duidelijk de impact die mediation kan hebben,” zegt wetenschapper Van Steden. Het onderzoek is betaald door de Nationale Wetenschapsagenda, die wetenschap wil laten bijdragen aan het oplossen van maatschappelijke problemen.
Huiselijk geweld
De onderzoekers selecteerden zaken waarin de kans op escalatie groot was. Drie burenruzies, de sextingzaak, een kwestie van huiselijk geweld en een straatruzie.
“Ons onderzoek bevestigt dat het strafrecht niet altijd de oplossing is waarmee je duurzaam resultaat behaalt,” zegt Van Steden. “Het gaat er om beter te luisteren naar iemand die misschien niet per se straf wil, maar een oplossing. Het is overigens een misvatting te denken dat mediation een softe aanpak is. Sorry zeggen is moeilijker dan het probleem op het bord van de politie schuiven.”
Kim Roelofs begeleidt al sinds 2010 gesprekken tussen daders en slachtoffers, maar die lopen normaal parallel aan strafzaken. “Soms is de zaak al lang uitgepraat als anderhalf jaar na het conflict eindelijk dat proces eens dient,” zegt Roelofs. “We zouden meer aan de vóórkant van het probleem moeten zitten. Meteen moeten bemiddelen. Als je mensen na hun aangifte belt om te vragen waar ze uiteindelijk op uit zijn, blijk je snel wat te kunnen betekenen. Van tientallen zaken waarin we tijdens een andere proef de vraag stelden of men een strafzaak wilde of bemiddeling, bleven er maar twee over voor het strafrecht.”
Het mes snijdt aan twee kanten: door vroegtijdige bemiddeling winnen burgers aan vertrouwen in de politie én bespaart de opsporing capaciteit. Roelofs: “Mensen voelen zich gehoord en gezien.”
Hoopvol
De zelfredzaamheid neemt ook toe, ziet Van Steden: “Als slachtoffers en daders er onderling uitkomen, geeft dat aan beide kanten veel meer voldoening dan wanneer de staat iets beslist waarop je geen invloed hebt.”
Voor de duidelijkheid: de strijdende partijen moeten allebei wat zien in bemiddeling. Zo niet, dan komt dat ouderwetse strafrechtelijke onderzoek er toch. Politiechef Van de Koot noemt de uitkomsten van de proef ‘hoopvol’. “We blijven deze en andere vormen van werken aan herstel van relaties ontwikkelen en aanbieden.”
Nog twee cases
1. Een terminaal zieke man en zijn echtgenote hebben het zwaar met zijn ziekte en twee opgroeiende kinderen in een complex huwelijk. De vader heeft de moeder al eens van de trap gegooid. In een nieuwe worsteling scheurt haar trui en belandt ze hard tegen een deurpost. Ze is het zat en vertrekt naar haar zus, de kinderen bij haar man achterlatend. Die zijn boos omdat hun moeder hun zieke vader verlaat.
De vrouw doet aangifte, maar stemt in met mediation, naast de relatietherapie die al loopt. Na vier maanden keert de vrouw terug naar huis onder de voorwaarde dat haar man en zij beter zullen communiceren en elkaar ruimte zullen gunnen. De man hoopt nog wat tijd te hebben met zijn gezin en belooft een woning voor de vrouw te regelen als het toch weer mis zou gaan.
2. Een man en een vrouw komen elkaar al tien jaar tegen als ze hun honden uitlaten. De hondenbrigade van de politie heeft al eens moeten ingrijpen toen hun honden elkaar waren aangevallen. Ze zouden voortaan op verschillende tijden met de honden wandelen, was eerder afgesproken, maar ze komen elkaar toch weer tegen.
Hij verdenkt haar ervan dat ze een illegale uitlaatservice runt. Zij is kwaad om zijn bemoeizucht. Als ze opnieuw ruzie krijgen en over en weer schelden, trapt de man de vrouw in haar rug, waarna haar vriend hem duwt en slaat. Hij doet aangifte van mishandeling.
De ruziënde hondenuitlaters stemmen in met bemiddeling, haar vriend doet daaraan telefonisch mee omdat hij vanwege corona in quarantaine zit. Ze leggen in een slotovereenkomst vast dat ze voortaan de andere kant uit zullen kijken als ze elkaar tegenkomen.
