PlusNieuws
Amsterdamse ggz-instelling PsyQ moet waarschijnlijk sluiten, 1200 patiënten weten nog van niets
De Amsterdamse vestiging van ggz-instelling PsyQ zal vanwege verliesgevende resultaten zo goed als zeker sluiten. De 1200 mensen die er vanwege een eetstoornis, depressie of trauma in behandeling zijn, weten nog van niets. De wachttijd voor geestelijke gezondheidszorg in Amsterdam zal verder oplopen.
De aanstaande sluiting blijkt uit interne documenten in bezit van Het Parool. De psychiaters en psychologen van de instelling in de Overschiestraat (Nieuw-West) zijn vorige week van de plannen op de hoogte gesteld. Het besluit moet officieel nog worden goedgekeurd door de ondernemingsraad en de cliëntenraad, maar vanwege de aanhoudende miljoenenverliezen lijkt dat een formaliteit. Naar verwachting gaan de raden voor 1 mei akkoord.
In 2020 leed PsyQ in Amsterdam 2,8 miljoen euro verlies, in 2019 ging het om 1,4 miljoen. Landelijk waren de verliezen van de organisatie ook fors: 4 miljoen (2020), 8 miljoen (2019) en 12,5 miljoen (2018). Voor 2021 wordt ook verlies verwacht, staat in het laatste jaarverslag van de organisatie, die meer dan dertig vestigingen in heel Nederland heeft.
De vestiging in Amsterdam presteert financieel structureel slechter dan andere. Dat komt onder meer vanwege een hoog ziekteverzuim, een lage productiviteit van de behandelaren en langdurige behandeltrajecten, aldus de leiding. Behandelaren vinden de productie-eisen onrealistisch.
Naar Haarlem of Zaandam
De naderende sluiting geldt ook voor het Amsterdamse i-Psy, dat gespecialiseerd is in interculturele problematiek. Behandelaren spreken bijvoorbeeld Turks, Arabisch of Spaans en hebben kennis van de betreffende cultuur, waardoor de behandeling beter aansluit bij de doelgroep. Een vestiging in Zuidoost is al opgeheven en samengevoegd met een in West.
Bij PsyQ en I-Psy zijn zo’n twaalfhonderd Amsterdammers in behandeling voor uiteenlopende problemen als angsten, adhd of een persoonlijkheidsstoornis. Jaarlijks behandelt PsyQ ongeveer drieduizend Amsterdammers. Er zijn spreekkamers, geen bedden. Bij PsyQ werken meer dan honderd mensen.
De patiënten weten nog van niets. Zodra de sluiting formeel is, horen ze hoe het verder gaat. ‘Zolang het besluit niet definitief genomen is, gaat de zorg door,’ staat in een bericht aan de medewerkers. ‘Het is in belang van de continuïteit van zorg voor onze cliënten om hangende een definitief besluit cliënten niet hiermee te belasten.’
Naar verwachting gaan de deuren in augustus dicht. Als hun behandeling dan niet is afgerond, kunnen de Amsterdamse cliënten uitwijken naar PsyQ-vestigingen in Haarlem, Zaandam of Purmerend. Ook overdracht naar een andere instelling in Amsterdam is een optie.
‘Onaangenaam verrast’
Zilveren Kruis is ‘onaangenaam verrast’ door de naderende sluiting, aldus een woordvoerder. Amsterdams grootste zorgverzekeraar zal een rol spelen bij de overdracht van patiënten, maar werd pas vorige week op de hoogte gesteld. Het had graag eerder geïnformeerd willen worden om het proces te versoepelen.
De sluiting van PsyQ draagt bij aan verlenging van de wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg. En de wachttijd ís al lang. Mensen met een persoonlijkheidsstoornis wachten in Amsterdam dertig weken op behandeling, voor een depressie of trauma is dat volgens cijfers van Vektis bijna twintig weken. Ruim 3000 Amsterdammers wachten op ggz-zorg. Ook in de rest van Nederland is de wachttijd lang.
De sluiting van een van de vestigingen van PsyQ komt niet onverwacht. De instelling haalde capriolen uit om meer inkomsten te genereren, onthulde NRC Handelsblad vorig jaar. PsyQ liet mensen vanwege financiële motieven bijvoorbeeld voor een intakegesprek komen, terwijl al duidelijk was dat voor velen geen behandelplek beschikbaar was.
Intern onderzoek van PsyQ weersprak dat. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd concludeerde dat PsyQ zijn medewerkers niet voldoende kon betrekken bij veranderingen in de werkwijze.
Allesbehalve de beoogde melkkoe
PsyQ is een dochteronderneming van de Parnassia Groep, de grootste landelijke ggz-aanbieder met een jaaromzet van ruim een miljard euro. Desondanks moet ook Parnassia de broekriem aanhalen. Hetzelfde geldt voor het Amsterdamse GGZ InGeest en Arkin – de koepelorganisatie met klinieken als Jellinek (verslaving), Novarum (eetstoornissen) en de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam. In het laatst gepubliceerde jaarverslag (2020) boekte InGeest 1,3 miljoen verlies en Arkin een bescheiden winst van 67.000 euro.
PsyQ (spreek uit: psie-kuu) bestaat sinds 2005 en richt zich op laagdrempelige, specialistische geestelijke gezondheidszorg. Je zou het bedrijfsmodel kunnen omschrijven als de mentale versie van een kliniek die knieën en heupen vervangt: het gaat om veelvoorkomende, niet al te complexe problematiek. PsyQ richt zich bijvoorbeeld niet op psychotische of manische mensen die vanwege agressief of suïcidaal gedrag ook in beeld kunnen komen bij de politie.
“PsyQ zou de melkkoe moeten zijn van Parnassia,” zegt hoogleraar psychiatrie Jim van Os (Universiteit Utrecht). “Het is opgezet als een soort McDonalds: snel grote groepen mensen bedienen met geprotocolleerde processen.”
Maar het was de laatste jaren allesbehalve die melkkoe. De organisatie, met een jaaromzet van 210 miljoen euro en meer dan dertig vestigingen in heel Nederland, leed de afgelopen jaren miljoenenverliezen.
PsyQ is slachtoffer van de bekostiging in de ggz, zegt gezondheidseconoom Xander Koolman (Vrije Universiteit). Omdat het behandelen van een milde depressie of relatief lichte angstklachten jarenlang financieel aantrekkelijker was dan het behandelen van zware, complexe problematiek, ontstonden tal van initiatieven als PsyQ. Ook kozen vele psychiaters en psychologen ervoor deze zorg als zelfstandige hulpverlener aan te bieden.
“Deze kleine aanbieders konden aan ‘cherry-picking’ doen,” zegt Koolman. “Ze konden thuis in een lege slaapkamer de vrij eenvoudige patiënten behandelen. Ze hadden niet de hoge overhead- of vestigingskosten die instellingen wel hadden. En vrij gevestigde psychiaters hoeven ‘s nachts niet hun bed uit voor een suïcidale patiënt. Dat maakte zelfstandigheid aantrekkelijk.”
Op landelijk niveau leidde die perverse financiële prikkel tot een overaanbod van behandelaren voor lichte problematiek, maar een tekort aan professionals voor zware en ernstige problematiek. Van Os schetste die ontwikkeling al in 2016 in het boek Goede GGZ!
Daarom kent de ggz sinds dit jaar een nieuw bekostigingssysteem: het zorgprestatiemodel. Patiënten met zwaardere problemen behandelen wordt financieel aantrekkelijker dan lichtere patiënten, aldus Koolman.
Dat houdt dus ook in dat PsyQ minder vergoed krijgt voor zijn relatief lichte patiëntenpopulatie. Koolman: “Het verdienmodel van PsyQ wordt ondergraven. Vanuit dat perspectief is het begrijpelijk dat de directie een al langer verlieslatende vestiging nu wil sluiten. Hoewel dat naar is voor de betrokkenen, is de verschuiving van lichte naar zwaardere zorg een gewenste ontwikkeling.”
