Amsterdam UMC en Antoni van Leeuwenhoek bundelen hun krachten bij kankerzorg

Moet ik voor de beste kankerbehandeling nu naar Amsterdam UMC of naar Antoni van Leeuwenhoek? Die vraag moet voor patiënten uit de regio Noord-Holland en Flevoland door de aanstaande samenwerking overbodig worden, zegt Mark Kramer, bestuurslid van Amsterdam UMC.

“Het moet voor een patiënt niet uitmaken bij welke voordeur die naar binnen loopt,” vult Jacqueline Stouthard aan, bestuurslid van Antoni van Leeuwenhoek. “Omdat we achter die voordeur samenwerken om de beste zorg te leveren.”

Daartoe hebben beide hoogspecialistische ziekenhuizen een netwerk opgericht met dertien andere ziekenhuizen, zoals het OLVG (Amsterdam), Tergooi (Hilversum) en Dijklander (Hoorn). Een kankerpatiënt kan een standaarddeel van de behandeling in één van die dertien ziekenhuizen krijgen, terwijl specialistische operaties of complexe medicijnbehandelingen plaatsvinden in Amsterdam UMC of Antoni van Leeuwenhoek.

Eigen specialisaties

Binnen de kankerzorg hebben beide ziekenhuizen hun eigen specialistische deelgebieden. Zo is het Antoni van Leeuwenhoek groot in huid- en borstkanker, terwijl Amsterdam UMC Cancer Center meer patiënten ziet met maag-, alvleesklier- en hematologische kanker. Door verdere samenwerking kan die zorg verbeteren.

“Dat zien we nu al op het gebied van prostaatkanker, waar die samenwerking al sinds drie jaar plaatsvindt,” aldus Kramer. “Alle operaties op dat vlak worden uitgevoerd in het Antoni van Leeuwenhoek, ook door urologen van Amsterdam UMC. Hoe vaker een uroloog zo’n operatie uitvoert, hoe beter dat is voor de kwaliteit van de zorg. Dat zie je bijvoorbeeld terug in het succespercentage of de afname van complicaties.”

Organisatorische uitdaging

De invulling van het kankernetwerk in Noord-Holland en Flevoland is organisatorisch een uitdaging, aldus Stouthard, maar gaat direct in. Jaarlijks krijgen in die regio ruim 20.000 mensen een kankerdiagnose. Behandeltrajecten lopen vaak vele jaren.

Behalve de totstandkoming van het regionale kankernetwerk gaan beide ziekenhuizen ook de krachten bundelen op het gebied van onderzoek en innovatie. Daartoe is vrijdagmiddag een intentieovereenkomst getekend. Dat moet de patiëntenzorg eveneens ten goede komen.

Die innovatieve samenwerking maakt het makkelijker om bijvoorbeeld nieuwe therapieën te onderzoeken in grote patiëntengroepen, waardoor sneller een wetenschappelijke conclusie volgt en de behandeling eerder kan worden aangeboden aan alle patiënten. “Door samen op te trekken zijn beide ziekenhuizen interessanter voor farmaceutische bedrijven dan alleen,” aldus Stouthard.

Concurrenten

Gezien de geschetste voordelen is het de vraag waarom de samenwerking niet al jaren eerder van de grond is gekomen, waarvoor patiëntenverenigingen overigens ook pleitten. “De ziekenhuizen hebben elkaar in het verleden te veel als concurrent gezien,” zegt Kramer (Amsterdam UMC). “Dat is historisch zo gegroeid.”

Stouthard schetst eveneens dat samenwerking in het verleden minder voor de hand lag. “De complexiteit en de mogelijkheden van de behandelingen zijn enorm toegenomen. Om een voorbeeld te schetsen: twintig jaar geleden bestond er geen immuun- of celtherapie, alleen chemotherapie. Dat noodzaakt minder tot samenwerking.”

Gezondheidseconoom Xander Koolman (Vrije Universiteit) stelt dat de samenwerking ook een economisch voordeel biedt voor de ziekenhuizen. “Het marktaandeel van de samenwerkende ziekenhuizen in de regio wordt ermee vergroot. Dat vergroot tevens de macht in de onderhandelingen met zorgverzekeraars. Geen enkele verzekeraar kan om die samenwerking heen, want geen enkele inwoner van Noord-Holland of Flevoland wil een zorgverzekering afsluiten zonder Amsterdam UMC of Antoni van Leeuwenhoek .”

Zorgconcentratie

Daarmee wil Koolman overigens niet zeggen dat de zorgconcentratie geen voordelen zou bieden aan patiënten. “Studies wijzen namelijk uit dat dat zeker het geval is, zeker bij de technische handelingen die kankerzorg vergt.”

Mede daarom heeft minister Ernst Kuipers (Zorg) in het Integraal Zorgakkoord van september vorig jaar aangestuurd op zorgconcentratie. De eerste gesprekken tussen Amsterdam UMC en Antoni van Leeuwenhoek dateren van voor dat Zorgakkoord, maar het was toen wel al duidelijk welke kant het akkoord op zou gaan.

Stouthard beklemtoont dat het gaat om een samenwerking, niet om een fusie. Daar zijn ook geen plannen voor. “Een fusie maakt het allemaal nog complexer.”

Koolman wijst erop dat een fusie ook als nadeel heeft dat de Autoriteit Consument & Markt dan vooraf toestemming zal moeten verlenen, wat een tijdrovende procedure is. Bij een samenwerking is dat niet het geval.