PlusExclusief
Advocaten Royce de Vries en Annemiek van Spanje: ‘OM maakt eigen reputatie prioriteit boven andere belangen’
Advocaten Royce de Vries en Annemiek van Spanje maakten zich sterk voor een uitgebreid onderzoek naar de moorden op de broer van de kroongetuige, Derk Wiersum en Peter R. de Vries. Inmiddels ligt er een vernietigend rapport van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid. ‘De inhoud bevestigt wat wij al die tijd al wisten.’
Nog geen maand nadat zijn vader Peter R. de Vries was overleden, was Royce de Vries met zijn collega Annemiek van Spanje onderweg naar het kantoor van toenmalig justitieminister Ferd Grapperhaus. Ze hadden twee brieven op zak. Beide gericht aan de minister. De eerste was geschreven uit naam van de familie De Vries. De tweede in hoedanigheid van voormalig anonieme advocaten van twee zussen van Nabil B., de kroongetuige in het Marengoproces.
De twee advocaten stonden de zussen van Nabil B. op dat moment niet meer bij in hun civiele procedures tegen de staat. Toen zijn vader nog in het ziekenhuis voor zijn leven vocht, moest Royce de Vries aan zijn familie beloven dat hij zijn werk als civiele advocaat voor de familie van de kroongetuige zou neerleggen.
“Dat was een heel pijnlijke beslissing,” vertelt De Vries. “Heel Nederland riep ‘on bended knee is no way to be free’ (de lijfspreuk van Peter R. de Vries, red.), maar wij stopten uit veiligheidsoverwegingen met die zaak.”
“Het voelde niet goed,” zegt Annemiek van Spanje.” Onze toenmalige cliënten zaten op dat moment helemaal klem in hun gevecht tegen de staat. Stoppen was ook in strijd met waar de vader van Royce voor stond.”
Chique chantage
Op de dag van de dood van Peter R. de Vries kondigde Grapperhaus een onderzoek aan naar diens beveiliging. Een besluit waarin de familie De Vries niet was gekend. Zij hadden geen bezwaar tegen een onderzoek, want dat moest er komen, maar wel tegen de voorgenomen aard en omvang.
“Wij wilden juist een breder onderzoek,” vertelt Royce De Vries. “Er waren drie mensen vermoord: de broer van de kroongetuige, Derk Wiersum en mijn vader. Om er echt achter te komen wat er mis is gegaan, moet je je niet beperken tot alleen mijn vader. Het probleem lag veel dieper.”
“We hadden wel zoiets van: dit is hét moment om deuren in te trappen,” zegt Van Spanje “Ook om te zorgen dat er geen vierde slachtoffer zou vallen.” Daarop ontstond het plan dat de twee zelf een beetje grappend omschrijven als ‘chique chantage’.
Van Spanje vroeg een onderhoud aan met minister Grapperhaus. “Ik had aangegeven dat we wilden praten over onze zorgen over veiligheid,” herinnert Van Spanje zich. “We kregen nog een telefoontje met het verzoek om alvast wat punten op te schrijven zodat de minister zich kon voorbereiden, maar daarop zijn we niet ingegaan.”
Niet meewerken
“We hebben bedacht: hoe kunnen we hem voor het blok zetten?” aldus De Vries. Uiteindelijk werden dat de twee brieven die ze bij zich hadden, die dienden om maximaal druk te zetten. “In de brief namens mijn familie schreven we dat we geen behoefte hadden aan het beperkte onderzoek zoals dat was aangekondigd door de minister en dat we daaraan dan ook niet zouden meewerken.”
‘Het kroongetuigensysteem zoals toegepast in Marengo voldoet kennelijk niet en brengt onschuldige familieleden van de kroongetuige en betrokkenen die zich inzetten voor de rechtsstaat ernstig in gevaar, zonder dat het Openbaar Ministerie daar een adequaat antwoord op lijkt te hebben,’ zo valt te lezen in de brief van de familie De Vries. ‘Een onderzoek zoals nu beoogd, doet geen recht aan de zaken waar mijn vader voor stond en bergt het risico in zich dat het OM bij voorbaat wordt ontzien en zijn verantwoordelijkheden ook voor de toekomst zal kunnen ontlopen.’
“We hebben het niet direct gezegd, maar het was hem vermoedelijk wel gelijk duidelijk dat als de inhoud van deze brieven bij de pers bekend zou worden, hij een probleem zou hebben. Dan zou in het nieuws komen dat mijn familie niet op het aangekondigde onderzoek zat te wachten,” aldus Royce de Vries.
Pittig gesprek
Wat volgt is een ‘pittig’ gesprek. “Hij wilde eigenlijk niet dat het onderzoek werd aangepast,” herinnert Van Spanje zich. “Hij was bang dat het te lang zou gaan duren en dat zijn mogelijkheden beperkt waren. Wij hielden onze poot stijf.”
Na afloop van het gesprek dachten de advocaten eigenlijk dat de minister niet van zijn standpunt zou afwijken. Maar een paar dagen later liet Grapperhaus in een videocall weten dat hij toch door de pomp ging. Op dat moment hadden ook de advocaten van Nabil B. zich met de kwestie bemoeid. Zij vonden dat Tjibbe Joustra, die door Grapperhaus was aangewezen om het onderzoek te leiden, door diens voormalige rol als Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding niet onafhankelijk zou kunnen zijn.
“Grapperhaus wilde van de discussie af,” zegt Royce de Vries. “Hij gaf ons twee keuzes: of de commissie-Joustra uitbreiden met personen in wie wij vertrouwen hadden of de Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV). Hij liet daarbij wel weten dat de laatste optie wat langer zou kunnen gaan duren.”
Er volgden vele ‘constructieve’ gesprekken met de minister. “Vanaf het moment dat hij om was, was Grapperhaus een fijne gesprekspartner,” zegt Van Spanje. ‘We werden serieus genomen.” Uiteindelijk viel de keuze op de OVV. Na ruim anderhalf jaar onderzoek presenteerde die woensdag het definitieve rapport.
Onthutsende reconstructie
Daarin schetst de OVV hoe van kroongetuige Nabil B. zijn broer Reduan, advocaat Derk Wiersum én vertrouwensman Peter R. de Vries konden worden vermoord. Het rapport laat zich lezen als een onthutsende reconstructie waarbij cruciale informatie over de veiligheid van te beveiligen personen steeds in bureaucratie bleef hangen.
“De onderzoeksraad heeft grondig werk verricht,” zegt Royce de Vries. Er ligt echt een doorwrocht stuk. De inhoud ervan verbaast me eerlijk gezegd niet. Eigenlijk is bevestigd wat wij al die tijd al wisten. Dat was ook de reden dat we dit onderzoek wilden hebben.”
Van Spanje: “De familie van de kroongetuige heeft zes jaar lang heel hard geroepen maar alle deuren bij de overheid bleven voor hen gesloten. Nu ligt het rapport er, en is minister Yesilgöz aan zet. We willen haar oproepen om, voor zover mogelijk, recht te zetten wat allemaal is misgegaan. De familie verdient niet alleen compensatie, maar ook erkenning.”
Te veel petten
Volgens de twee advocaten zijn er meer lessen uit het rapport te trekken.
De Vries: “In het huidige kroongetuigetraject heeft het OM te veel petten op. Degenen die verantwoordelijk zijn voor opsporing, zijn ook verantwoordelijk voor de veiligheid en de toelage die de familie van de kroongetuige krijgt. Daarmee lopen snel veel belangen door elkaar en dat wringt. Mijn vader heeft bijvoorbeeld aangegeven dat hij niet zijn hand op wilde houden voor beveiliging terwijl hij met dezelfde personen van het OM in discussie was. Zo heeft hij wel gezegd dat hij het na bepaalde tv-optredens prettig zou vinden als er een politieauto in de buurt was. Maar dat is er nooit van gekomen doordat de verhouding met het OM totaal verstoord was geraakt.”
“De familie van een kroongetuige kan nergens heen als het misgaat,” zegt Annemiek van Spanje. “Je moet je voorstellen. Dit zijn mensen zoals jij en ik, met een gezinsleven en een carrière. Zij hebben van het ene op het andere moment huis en haard moeten verlaten en hun kinderen van school moeten halen. Ze kunnen niet meer werken. Ze zijn daardoor volkomen afhankelijk van het OM, ook op financieel vlak. Er is bovendien geen klachtenfunctionaris bij (veiligheids)problemen. Toen de zussen van de kroongetuige ten einde raad naar de rechter wilden stappen om het OM aan te spreken, moesten ze datzelfde OM vragen de kosten van de advocaat te vergoeden. Het antwoord laat zich raden. Ze konden ook geen pro-Deorechtsbijstand aanvragen, want dan moet er allemaal informatie gedeeld worden, wat hen in gevaar kan brengen.”
Reputatie prioriteit
De Vries uit harde kritiek: “Er moet een substantiële gedragsverandering plaatsvinden bij het Openbaar Ministerie. Justitie heeft drie procedures gevoerd om mijn vader de toegang tot de kroongetuige te ontzeggen. Die procedures heeft mijn vader allemaal gewonnen. Een daarvan een dag voordat hij werd neergeschoten. Terwijl mijn vader voor zijn leven lag te vechten in het ziekenhuis, stelde het Openbaar Ministerie zelfs nog hoger beroep in. Ik kan er geen andere reden voor bedenken dan dat het OM bang was met mijn vader het paard van Troje binnen te halen, omdat hij misstanden bloot zou kunnen leggen. Als je die inspanningen van het OM afzet tegen het gebrek aan inzet om Youssef Taghi (de inmiddels veroordeelde advocatenneef van Ridouan Taghi) de toegang tot de EBI te ontzeggen, dan trek ik de conclusie dat men bij het OM blijkbaar de eigen reputatie prioriteit maakt boven andere belangen.”
Van Spanje: “Het doet mij denken aan de dag van de liquidatie van Reduan, de broer van de kroongetuige. Het OM bracht toen nog op dezelfde dag naar buiten dat hij geen beveiliging wilde. Wat niet waar was. Dus die reputatie zit ze kennelijk heel hoog.”
Begin februari lekte een conceptversie van het OVV-rapport uit. ‘Het onvoorstelbare werd werkelijkheid,’ stelde Gerrit van der Burg, voorzitter van het College van procureurs-generaal vervolgens in een reactie over de moorden op de broer van de kroongetuige, Derk Wiersum en Peter R. de Vries. “Daar ging mijn bloed dus van koken,” zegt Royce de Vries. “Want wie het rapport leest, weet dat die moorden dus helemaal niet zo onvoorstelbaar waren. Als ik zoiets hoor, maak ik me grote zorgen over de toekomst. Blijkbaar leert men hier niks van.”
Dan, milder: “Men zegt wel vaak van het Openbaar Ministerie dat ze één en ondeelbaar zijn, maar ik wil toch wel even een tweedeling maken, want ik heb ook te maken met een OM dat het onderzoek naar de moord op mijn vader doet. Daar ben ik juist heel erg onder de indruk van de kennis, mankracht en kunde die ze inzetten en wat ze allemaal boven water krijgen. De communicatie is daar ook gewoon goed. Mijn kritiek zit vooral op het kroongetuigensysteem an sich en de (veiligheids)beslissingen die door het OM in en rondom dit traject in Marengo zijn genomen.”
Reactie van de familie en nabestaanden van Reduan, de vermoorde broer van de kroongetuige
‘Wij hebben kennisgenomen van het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid over de beveiliging van Derk Wiersum, Peter R. de Vries en onze Reduan. Na vijf lange en afschuwelijke jaren krijgen wij eindelijk erkenning voor wat ons is overkomen.
Het rapport bevestigt wat wij al vanaf het begin weten: het kroongetuigesysteem voldoet niet, brengt onschuldige levens in gevaar en het Openbaar Ministerie is nalatig geweest aangaande onze veiligheid. Voor ons heeft dit zeer grote gevolgen gehad. Wij zijn allereerst drie mannen verloren die ons dierbaar waren. Daarnaast zijn onze zorgvuldig opgebouwde levens verwoest en hebben wij – na al die jaren – nog steeds geen uitzicht op een veilig, sociaal en zinvol leven. Wij voelen ons al de jaren in de steek gelaten door het Openbaar Ministerie en de staat.
Wij doen een dringend beroep op de minister van Justitie en Veiligheid om het rapport de urgentie te geven die het verdient. Het kroongetuigesysteem is aan herziening toe. Het huidige systeem is onmenselijk en kost mensenlevens. Er mogen niet meer slachtoffers vallen en bovendien mag niemand ons lot wachten. Wij hopen dat de minister in dit rapport aanleiding ziet om ons een oplossing te bieden voor de situatie waar wij ons nog steeds in bevinden, zodat onze levens enigszins perspectief zullen krijgen.
Het Openbaar Ministerie heeft de drie moorden niet willen onderzoeken. Voor ons is het daarom erg belangrijk ons respect, bewondering en immense dankbaarheid te uiten naar Royce de Vries, zijn familie en Annemiek van Spanje. Zonder hen was een uitgebreid onderzoek niet tot stand gekomen. Het is niet in woorden te vatten hoe geraakt wij zijn door de wijze waarop zij zich voor ons hebben ingezet, juist nadat wat hen is overkomen.
Tot slot willen wij benadrukken dat wij de Onderzoeksraad voor Veiligheid zeer erkentelijk zijn voor het deskundige en onafhankelijk onderzoek dat is verricht.’
Reconstructie: hoe konden Reduan B., Derk Wiersum en Peter R. de Vries onbeveiligd worden vermoord?
Hoe konden van kroongetuige Nabil B. zijn broer Reduan, advocaat Derk Wiersum én vertrouwensman Peter R. de Vries onbeveiligd worden vermoord? De Onderzoeksraad voor Veiligheid schetst in een onthutsende reconstructie hoe cruciale informatie steeds in bureaucratie bleef hangen. Lees hier verder.
